Η τάση της εξειδίκευσης άρχισε να παίρνει σημαντικές διαστάσεις με την πρόοδο των επιστημών και ιδιαίτερα της τεχνολογίας, των μέσων με τα οποία είναι δυνατή η υλοποίησή της. Οι ειδικοί στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, για την επίλυση των οποιωνδήποτε προβλημάτων - ατομικών ή συλλογικότερων-πολλαπλασιάστηκαν δυσανάλογα με τις προσπάθειες συνεργασίας μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό κομματιάζουμε τις ολότητες για να τις μελετήσουμε και να τις κατανοήσουμε καλύτερα, αλλά αδυνατούμε στο να συνθέσουμε τις επί μέρους κατανοήσεις μας, έτσι ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι η συνειδητοποίηση αυτών καθ’ αυτών των ολοτήτων, των οποίων διερευνούμε τα μέρη.

Η αναγωγή του μέρους στο Όλο έχει αδυναμίες. Υπάρχουν ιδιότητες του σύνθετου συστήματος, οι οποίες δεν εμφανίζονται από τις οποιεσδήποτε ιδιότητες των συνιστώντων μερών του.

Η αναγωγική ιεραρχία που θεμελιώνει ολόκληρη την επιστήμη πάνω στις ιδιότητες των επί μέρους σωματιδίων, αλλά και γενικότερα των επί μέρους φαινομένων και γεγονότων της ζωής μας, αποδεικνύεται ότι δεν είναι πλήρης.

Επίσης η εμπειρία μας αποτελείται από δύο μέρη: το πρώτο το προσφέρει ο εξωτερικός κόσμος άμεσα και με ακρίβεια, το δεύτερο ενεργοποιείται βέβαια από τον εξωτερικό κόσμο, αλλά όσον αφορά στις λεπτομέρειές του αποτελεί έργο της διάνοιας και του συναισθήματος, καθώς  αυτά βιώνουν τις εμπειρίες μας.

Πέραν του αν η εμπειρία μας και η επερξεργασία της είναι ορθές ή λάθος, ως προς την πραγματικότητα στο σύνολό της, το ζήτημα της αναγωγής του “υλικού” στο “πνευματικό” είναι ένα μείζον θέμα.

Η ολιστική αντίληψη και συνειδητότητα μόνο μπορεί να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει συνδυασμούς επί μέρους απόψεων.

Γιατί η κάθε άποψη έχει μία λογική βάση.

Το θέμα είναι οι μεταβλητές ή οι παράμετροι της στιγμής, της ώρας, της μέρας, ..., της εποχής ώστε να είναι εφικτή και αποτελεσματική η σύνθεση του τώρα. Τότε μπορεί να αποτελέσει ένα πετραδάκι για τη συνολική εξέλιξη.

Αλλιώς είναι άκαιρη, παρελθοντική ή μελλοντική και επομένως άχρηστη τώρα.

Για να μπορέσει όμως η συλλογική συνειδητότητα να αξιοποιήσει τις επί μέρους απόψεις στο καθημερινό γίγνεσθαι χρειάζεται, ως απαραίτητος όρος, η συνεργασία και βέβαια όλες οι ιδιότητες της αγάπης.

Από την ιστορία της ανθρωπότητας μπορούμε να βρούμε παραδείγματα τέτοιας συνεργασίας. Για παράδειγμα, στις αρχές του 19^ου αιώνα, εμφανίστηκαν πολλά καινούρια ρεύματα, στην επιστήμη, στην τέχνη, στη λογοτεχνία, στον εσωτερισμό κ.λπ. Αυτά τα ρεύματα συνδέθηκαν με κάποιους ανθρώπους. Την περίοδο αυτή είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος ζωής και συνεργασίας αυτών όλων των ανθρώπων. Είναι χαρακτηριστική η επίδραση αυτής της συνεργασίας στο συνολικό αποτέλεσμα των επί μέρους δραστηριοτήτων τους, παρ’ όλο που ο καθένας εξέφραζε με τον δικό του τρόπο την πραγματικότητα του κόσμου. Αναφέρω ως παράδειγμα το ρεύμα του “Ιμπρεσιονισμού”. Μέσα από την τεχνοτροπία του αποκαλύπτονταν με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο η φύση του φωτός, όπως είχε κατανοηθεί και περιγραφόταν τότε από την επιστήμη. Μαθηματικοί, φυσικοί, βιολόγοι, γιατροί, κοινωνιολόγοι, καλλιτέχνες, εσωτεριστές κ.λπ., ζούσαν καθημερινά μαζί, αντάλλασαν μεταξύ τους τις πληροφορίες, τις ανακαλύψεις τους και τις πρόσθεταν στο κοινό ταμείο, το οποίο με μία μεταμορφωτική διαδικασία προετοίμαζε την μεταφορά στο σύνολο των ανθρώπων τις ιδιότητες ενός όλου. 

Πιστεύω ότι πρέπει να πετάμε τη σκάλα που χρησιμοποιούμε για να ανεβούμε κάπου, για να προχωρήσουμε παρα πέρα και όχι να την κουβαλάμε σαν ένα άχρηστο πλέον βάρος. Αλλά προβληματίζομαι βαθειά αν σήμερα η ανθρωπότητα έχει βρει μία καινούρια σκάλα ή περιμένει στο ίδιο σημείο ή το χειρότερο ψάχνει να βρει την παλιά σκάλα!.

Σταμάτης Τσαχάλης

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε.