Οι πραγματικά επικίνδυνες και σημαντικές παράπλευρες ζημιές αφορούν στην ζωή όλων μας. Οι Εκκλησίες δεν μπόρεσαν, ή δεν θέλησαν σε κάποιες περιπτώσεις, να σταματήσουν τον πόλεμο. Ο Ο.Η.Ε φαίνεται πως υπάρχει πλέον στα χαρτιά μονάχα, όντας φάντασμα του εαυτού του, κακή καρικατούρα της Κοινωνίας των Εθνών λίγο πριν από τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο, ή, ακόμα χειρότερο, η δικαιολογία των εκάστοτε ισχυρών για να εφαρμόζουν τα σχέδια τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φάνηκε πως μόνον Ένωση δεν είναι, αν και θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει ακόμα και το Ευρωπαϊκή. Ο Ερυθρός Σταυρός αποχωρεί από το επίκεντρο του πολέμου ομολογώντας ότι δεν μπορεί να κάνει πλέον τίποτε...

Το μόνο παρήγορο είναι ότι διαφαίνεται πως οι λαοί αρχίζουν να αποκτούν την δική τους φωνή ανά τον κόσμο, αδυνατώντας όμως να επηρεάσουν τις κυβερνήσεις τους, αναδεικνύοντας έτσι την διάσταση απόψεων, αλλά και συμφερόντων, κυβερνήσεων και λαών. Κι επειδή "πόλεμος πάντων πατήρ", ίσως είναι πια καιρός να αναρωτηθούμε ποιο είναι το λάθος που επαναλαμβάνουμε επί χρόνια και οι ποικίλοι όσοι θεσμοί δεν αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου. 'Ισως ο τελευταίος πόλεμος να σταθεί η αφορμή για να σχεδιάσουμε εκ νέου τις δομές του πολιτισμού μας ξεκινώντας από την μόνη σταθερά που συνεχώς παραβλέπουμε: τον άνθρωπο. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένα σύστημα τόσο καλά οργανωμένο, που μας δείχνει τον τρόπο σωστής λειτουργίας της κοινωνίας. Ταυτόχρονα, η παθολογία του μας επιτρέπει να αντιληφθούμε έγκαιρα τα σφάλματα και να τα διορθώσουμε.

Κάθε ανθρώπινη κοινότητα, όντας ένας κλειστός οργανισμός, θα έπρεπε να πραγματώνει μια πλήρη αρμονία μεταξύ τριών κύριων αρχών που συναντώνται κατ' αναλογία και στο ανθρώπινο σώμα. Η "κοινωνική βιολογία" θέτει ως βάση της κοινωνίας το σώμα και την τροφή του, δηλαδή την οικονομία. Η αμέσως ανώτερη κοινωνική αρχή αντιστοιχεί στην δραστηριότητα, στην βούληση και την ψυχή. Διασφαλίζει άρα τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, μέσω της νομοθεσίας και της πολιτικής. Η υπέρτατη βαθμίδα αντιστοιχεί στο Πνεύμα, και αφορά στην επιστήμη, στην θρησκεία και στην διδασκαλία, που θα έπρεπε να καθοδηγούν όλες τις άλλες αρχές και λειτουργίες της κοινωνίας, μιας και μόνον αυτή η βαθμίδα στοχεύει στην πραγματική εξέλιξη του ανθρώπου.

Στην σημερινή εποχή, έχουμε διογκώσει την δεύτερη και την πρώτη βαθμίδα, υποβαθμίζοντας ή και καταπνίγοντας την τρίτη και ανώτερη, προσπαθώντας να την θέσουμε υπό τις εντολές των άλλων δύο, αντί να συμβαίνει το αντίστροφο. Δίνουμε προβάδισμα στην κοιλιά και στο στήθος μας, περιορίζοντας το κεφάλι μας και τις πολύτιμες λειτουργίες του. Ο συγκεντρωτισμός του Κράτους, όπου τα πάντα υπάγονται στον -έστω και τελικό- έλεγχο της κεντρικής διοίκησης, ίσως ήταν χρήσιμος όταν η Ευρώπη ήταν μιλιταριστική, τώρα πια όμως είναι ξεπερασμένος, πολλώ μάλλον που στηρίζεται στην διόγκωση της δεύτερης αρχής κι όχι στην λειτουργία της ανώτερης.

'Ισως έφθασε η ώρα να δομήσουμε νέους θεσμούς, όπου θα επικρατούν:

Α) Η επανασυμφιλίωση επιστήμης και θρησκείας (κι όχι "επιστημόνων" και "ιερέων").

Β) Η σαφής διάκριση νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.

Γ) Ο περιορισμός της πολιτικής μέσω τριών κοινωνικών εξουσιών, που η κάθε μία τους να είναι εξειδικευμένη στον τομέα της, δηλαδή αρκούντως τεχνοκρατική.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, ίσως θα έπρεπε να έχουμε:

Α) 'Ενα ευρωπαϊκό συμβούλιο εθνικών κοινοτήτων, που θα αποφαίνεται για τα ευρωπαϊκά οικονομικά συμφέροντα και θα εκφράζει τους οικονομολόγους, τους επιχειρηματίες, τους εργαζόμενους, κλπ.

Β) 'Ενα ευρωπαϊκό συμβούλιο Κρατών, απαρτιζόμενο από συμβούλους εκλεγμένους από όλα τα εκλεγμένα σώματα του κάθε κράτους (κοινότητες, δήμους, κοινοβούλιο, κλπ).

Γ) 'Ενα διεθνές συμβούλιο Πνευματικών θεσμών απαρτιζόμενο από όλους όσους, σε εθνικό επίπεδο, ασχολούνται με την διδασκαλία (ακαδημαϊκή, εκκλησιαστική, πνευματική, κλπ.).

Οι παραπάνω ιδέες έχουν σκοπό προς το παρόν μόνο να προβληματίσουν, θα μπορούσαν όμως στο μέλλον να αποτελέσουν θέματα διαλόγου και μελέτης, εν όψει νέων θεσμών, που καθίστανται πλέον αναγκαίοι.

Τριαντάφυλλος Κοτζαμάνης

* Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος 11 των "Οδοδεικτών", τον Απρίλιο του 2003.

Ημερομηνία καταχώρησης: 16.2.2008