Το ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, σε ατομικό ή συλλογικό επίπεδο είναι μια έκφραση κοινά αποδεκτή και ένα γεγονός αναμφισβήτητο. Το τρίτο πρόσωπο της παθητικής φωνής, στο οποίο διατυπώνεται η έκφραση, αφενός δίνει την εντύπωση ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται μόνη της, αφετέρου απαλλάσσει από τον προβληματισμό και την αναζήτηση εκείνου ο οποίος συμβάλλει ή κινεί την επανάληψη της Ιστορίας.

Το απρόσωπο ή το τρίτο πρόσωπο που αναφέρεται στην έκφραση δίνει την δυνατότητα αποποίησης των ευθυνών και κατά συνέπεια αδυναμίας αλλαγής ή τροποποίησης των συνθηκών. Αν τα πράγματα δεν κατευθύνονται από μια βούληση προς κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, τότε δεν υπάρχει και εκείνος ο οποίος θα μπορούσε να τροποποιήσει τις συνθήκες στην περίπτωση του μη αποδεκτού αποτελέσματος.

Για την ανάκληση της Ιστορίας ο άνθρωπος χρησιμοποιεί την μνήμη του, συλλογική ή ατομική, ώστε να μπορεί να έχει πρόσβαση σε γεγονότα του παρελθόντος του. Η πραγματικότητα, ωστόσο, δείχνει ότι η λήθη υπερισχύει της μνήμης και το παρελθόν ξεχνιέται. Πίσω από την δράση της λήθης μπορεί να κρύβεται μια υποτίμηση της αξίας του παρελθόντος ή η άγνοια της προσωπικής ικανότητας για τροποποίηση και αλλαγή των συνθηκών του παρόντος ώστε να πάψει η επανάληψη του παρελθόντος.

Το γεγονός πάντως είναι ότι η αποτελεσματική ατομική δράση στο παρόν μπορεί να προετοιμάσει ένα μέλλον που δεν θα είναι αντίγραφο και επανάληψη του παρελθόντος, αλλά θα ανοίγεται προς τον χώρο των εξαιρετικών και άγνωστων πιθανοτήτων της ανθρώπινης ζωής.

Για όσον καιρό θα επαναλαμβάνουμε την Ιστορία σε κυκλικές διαδρομές, δεν θα μπορέσουμε να δούμε τα γεγονότα του μέλλοντος να εισβάλλουν στην ζωή μας και να την μεταμορφώνουν, επειδή όμως μπορούμε να μην επαναλαμβάνουμε την Ιστορία αλλά να ανοίγουμε την ζωή μας στην πρωτοτυπία του νέου, σαν συνέχεια της Ιστορίας του παρελθόντος, μέσω της βούλησης και της αποφασιστικότητας, κάθε στιγμή της ζωής είναι ανοικτή σε ένα τέτοιο εγχείρημα.

Αν η επανάληψη της Ιστορίας έχει στιγματίσει το ανθρώπινο είδος των τελευταίων χιλιετιών ας δώσουμε, τώρα, στην φαντασία το δικαίωμα να αποτυπώσει έναν κόσμο ή μια ζωή χωρίς επανάληψη, στην κατεύθυνση μιας ευθείας γραμμής.

Γιώργος Τσαντάκης