Έτσι φαινομενικά προκαλείται κάποιος διαχωρισμός υποκειμένου και αντικειμένου, παρ’ όλο που η κβαντική θεωρία τονίζει ότι υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ του παρατηρητή και του παρατηρούμενου.

Όλη αυτή η διαδικασία, σε οποιαδήποτε κλίμακα, γίνεται εντός του Σύμπαντος.

Ήδη αρχίζουν να εμφανίζονται τα ερωτήματα:

Τι σημαίνει εντός του Σύμπαντος;

Υπάρχει δηλαδή και εκτός του Σύμπαντος;

Εάν το Σύμπαν είναι ένα κλειστό σύστημα, τότε η σχέση υποκειμένου και αντικειμένου είναι λογική, αλλά δεν μπορεί να είναι συνειδητή. Για να έχουμε συνειδητή αντίληψη του αντικειμένου χρειάζεται όραση ευρύτερη των ορίων του συστήματος.. Επομένως το υποκείμενο θα πρέπει να παρατηρεί το αντικείμενο από θέση εκτός του συστήματος. Εδώ εμφανίζεται ο παράγοντας Συνειδητότητα.

Η φυσική επιστήμη, η οποία έχει αποκαλύψει την ολότητα του κόσμου, αδυνατεί ακόμη να την περιγράψει ορθά, γιατί μελετά τα μέρη του συστήματος και με μέσα του ίδιου του συστήματος. Γι’ αυτό και δεν έχει για την επιστήμη νόημα το “εκτός” του συστήματος.

Εάν η Συνειδητότητα συνιστά όλον, τότε θα πρέπει να είναι ο πυρήνας της ύπαρξής μας. Πρέπει να βρίσκεται έξω από χώρο, χρόνο, φυσικό σώμα, ακόμα και από την διάνοια.

Εάν η Συνειδητότητα είναι η βάση όλων των αντιλήψεων, εξυπακούεται ότι δεν δύναται να συλληφθεί ως αντικείμενο αντιληπτικότητας. Μπορεί μόνο να βιωθεί.

Όταν ψάχνουμε μέσα μας, ανακαλύπτουμε ότι αυτό που βρίσκεται πάντα εκεί, ανεξάρτητα από το ποιοι είμαστε ή ποιοι νομίζουμε ότι είμαστε, είναι η ακλόνητη αυτοσυναίσθηση. Είναι αυτή η βάση που δημιουργεί όλες τις συμπληρωματικές σχέσεις – από τις οποίες προκύπτουν όλα, και στις οποίες όλα επιστρέφουν.

Με τη συνειδητότητα διακρίνουμε την εσωτερικότητα από την εξωτερικότητα των πραγμάτων, διακρίνουμε το “είναι” από το “φαίνεται”.

Μπορεί, πραγματικά, να αποδειχτεί ότι η προέλευση του Σύμπαντος θα μείνει για πάντα μυστήριο εάν προσπαθούμε να την κατανοήσουμε αποκλειστικά με την διάνοια. Στο πλαίσιο της γενικευμένης αρχής της συμπληρωματικότητας μπορούμε να δούμε γιατί ισχύει κάτι τέτοιο. Ίσως να μην υπάρξει ποτέ οριστική απάντηση, αφού όσο επεκτείνονται οι ορίζοντες της γνώσης και της εμπειρίας μας θα φτάνουμε, ασυμπτωματικά, σε πιό εξευγενισμένες διαπιστώσεις. Αυτές οι διαπιστώσεις θα αποτελούνται από δηλώσεις, οι οποίες θα μοιάζουν αντιφατικές. Η μία απάντηση μπορεί να αντικρούει την άλλη. Ωστόσο, θα αποκαλύψουν διαφορετικές πλευρές αυτού που μελετάμε.

 Από την στιγμή που όλες οι συμπληρωματικές σχέσεις προκύπτουν από τη σταθερή βάση της αυτοσυναίσθησης, δεν μπορούμε ποτέ να μάθουμε το ίδιο το αντικείμενο της αντιληπτικότητας, ξέχωρα από τον αισθητήριο παράγοντα. Αυτός ο αισθητήριος παράγοντας αναφέρεται κάποιες φορές ως Εαυτός, και κάποιες άλλες ως Μάρτυρας – ο παρατηρητής που ο ίδιος δεν μπορεί ποτέ να συλληφθεί ως εξωτερικό αντικείμενο. Ο Καντ το αποκάλεσε «υπερβατικό εγώ», ο Μπορ «βάση της συνειδητότητας».

Πίσω από την ανομοιότητα των ατόμων παραμένει μία αδιαίρετη ολότητα της Συνειδητότητας, που είναι ίδια σε όλους τους ανθρώπους. Χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσαμε να μοιραστούμε παρόμοιες απόψεις ή αισθητήριες αντιλήψεις και θα ήταν αδύνατο να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας. Ο καθένας μας θα αποτελούσε ένα σύμπαν εντελώς ξεχωριστό από όλα τα υπόλοιπα. Δεν θα μπορούσαμε να αντιληφτούμε ο, τιδήποτε άλλο.

Στην πορεία της ενδοσκόπησης, οι αρχαίοι σοφοί ανακάλυψαν βαθιές αλήθειες για το Σύμπαν. Αντί να μελετήσουν το εξωτερικό, φυσικό Σύμπαν με την ελπίδα να ανακαλύψουν τα μυστικά της ανθρώπινης φύσης, μελέτησαν τα εσωτερικά μυστικά της ανθρώπινης φύσης και, στην πορεία, ανακάλυψαν αρχές που ισχύουν στο εξωτερικό Σύμπαν. Αυτή η μελέτη των εσωτερικών πραγματικοτήτων υπήρξε εξαιρετικά χρήσιμη. Μέλημά της ήταν η βελτίωση του ανθρώπινου γένους.

Στρεφόμενοι στο εσωτερικό μας, με σκοπό να μελετήσουμε τον εαυτό μας, ανακαλύπτουμε μέσα στα ίδια μας τα βάθη, την δημιουργική ανάπτυξη της καθολικής Συνειδητότητας.

Η διάκριση εσωτερικότητα – εξωτερικότητα έχει νόημα ανάλογα με το επίπεδο στο οποίο την εξετάζουμε.

Είμαστε, ταυτόχρονα, ηθοποιοί και θεατές ενός υπαρξιακού δράματος.

Η δράση εντός ενός συστήματος από παράγοντες που ανήκουν στο σύστημα μπορεί να φέρει τροποποιήσεις, αλλαγές, αλλά η εξέλιξη εξαρτάται από την εντός του συστήματος δράση παραγόντων που βρίσκονται εκτός αυτού. 

Το θέμα συνοψίζεται στο κατά πόσο ένας παράγοντας, φαινομενικά του συστήματος, μπορεί να είναι ταυτόχρονα εκτός του συστήματος.

Το “εντός” και το “εκτός”, λοιπόν, ενός Σύμπαντος, δεν αποτελεί χωρική διάσταση, αλλά κατάσταση συνειδητότητας του όντος.

Ίσως  χρειάζεται να δούμε βαθύτερα τη διάσταση του Χρόνου!

 Σταμάτης Τσαχάλης