Το Νομπέλ Ειρήνης και τα Νομπέλ της Εξαπάτησης

Σάββατο, 25 Νοέμβριος 2006 12:42

του Κίμωνα Θεοδωρόπουλου

Το Νομπέλ Ειρήνης για το 2006, που απονεμήθηκε στον Μουχάμαντ Γιουνούς από το Μπανγκλαντές για τη συμβολή του στην καταπολέμηση της φτώχειας, και στην Τράπεζα Γκραμίν, την τράπεζα του "χωριού" (γκραμίν σημαίνει χωριό), που ο ίδιος ίδρυσε το 1976, επίσημα δε το 1983, αποτέλεσε σύμφωνα με τους αρθογράφους των εφημερίδων και των περιοδικών έκπληξη, αλλά η έκπληξη τελικά δεν βρίσκεται τόσο στο πρόσωπο του άγνωστου στους περισσότερους Γιουνούς, ούτε στη δίκαια επιβράβευση των προσπαθειών του. Ποιος θα μπορούσε άλλωστε να διαφωνήσει με τα λόγια του προέδρου της επιτροπής του Νομπέλ: "Μια διαρκής ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί εάν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν εξασφαλίσει τα μέσα για να βγει από τη φτώχεια. Η μικροπίστωση είναι ένα από αυτά τα μέσα. Η ανάπτυξη από τα χαμηλά υπηρετεί επίσης την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων". Η αληθινή έκπληξη θα έπρεπε να προκαλείται από το γεγονός ότι στον Γιουνούς απονεμήθηκε το Νομπέλ Ειρήνης και όχι το Νομπέλ Οικονομικών Επιστημών, όπως θα έπρεπε να γίνει κανονικά, και αυτό για πολλούς λόγους.

Το έργο για το οποίο βραβεύτηκε ο "τραπεζίτης των φτωχών", δεν είναι μια γενικής φύσεως φιλανθρωπία, αλλά αποτελεί ένα πολύ καλά δομημένο και αποδοτικό οικονομικό σύστημα. Ο ίδιος ο Γιουνούς έχει μεταπτυχιακό τίτλο απ' το πανεπιστήμιο της Ντάκα και διδακτορικό απ’ το πανεπιστήμιο Βάντερμπιλντ των Η.Π.Α., και τα δύο στα οικονομικά, είναι καθηγητής οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Τσιτανγκόνγκ, και ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας που ταξιδεύει σ' όλο τον κόσμο δίνοντας διαλέξεις πάνω στο οικονομικό θέμα της αντιμετώπισης της φτώχειας. Είναι ακόμα συγγραφέας του βιβλίου "Για έναν κόσμο χωρίς φτώχεια".

Η τράπεζά του, 93% των μετοχών της οποίας ανήκει στους δανειολήπτες και το υπόλοιπο 7% στην κυβέρνηση του Μπανγκλαντές, αν και λειτουργεί κάτω απ' τις δυσκολότερες συνθήκες, αφού το Μπανγκλαντές είναι από τις πιο φτωχές χώρες στον κόσμο, είναι ένας κερδοφόρος οργανισμός, με 2.226 υποκαταστήματα, 20.000 εργαζόμενους, 6,6 εκατομμύρια πελάτες, 96% των οποίων είναι γυναίκες απ’ τις υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας του. Μέχρι το Φεβρουάριο του 2006 είχαν δοθεί σε μικροδάνεια, για την παραγωγή εισοδήματος, χωρίς οικονομικές εγγυήσεις, 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια, σε άτομα που οι κλασικές τράπεζες θα απέκλειαν ασυζητητί. Από αυτά, το 98,85% έχει αποπληρωθεί, και για όσους δεν έχουν καταφέρει κάτι τέτοιο δεν υπάρχουν κυρώσεις, εκτός από το ότι σταματούν να θεωρούνται πελάτες της τράπεζας. Το 58% από αυτούς που έχουν πάρει δάνειο, κατάφεραν να περάσουν πάνω από τη γραμμή της φτώχειας. Οι δραστηριότητες της Γραμίν, μέσω του Ιδρύματος Γκραμίν, έχουν επεκταθεί σε 37 χώρες, όπως οι Φιλιππίνες, το Κόσσοβο, η Νιγηρία, η Βολιβία, η Τουρκία, αλλά και οι Η.Π.Α..

Βασική προϋπόθεση για τη χορήγηση του δανείου είναι η συγκρότηση ομάδων πέντε ατόμων. Δύο από αυτούς παίρνουν τα χρήματα του δανείου άμεσα, ενώ οι άλλοι περιμένουν να αποπληρωθεί το δάνειο των δύο, για να πάρουν και αυτοί με τη σειρά τους. Αυτή η διαδικασία προάγει τα αισθήματα της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης, και επεκτείνει τα οικονομικά οφέλη σε ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, απ' ό,τι αν το δάνειο χορηγούνταν σε ένα μόνο άτομο. Τα μέλη της ομάδας αναλαμβάνουν, επίσης, την υποχρέωση να εφαρμόζουν τις "16 Αποφάσεις", όπως το να κρατούν το μέγεθος της οικογένειάς τους μικρό, να μη ζητούν ή να δίνουν προίκα όταν παντρεύουν τους γιούς και τις κόρες τους, να μεριμνούν για την εκπαίδευση των παιδιών τους, να πίνουν καθαρό νερό, να τρώνε φρέσκα λαχανικά και να φροντίζουν για την καθαριότητα του περιβάλλοντος. Η εφαρμογή των Αποφάσεων αυτών, που οι ίδιοι οι δανειολήπτες υιοθέτησαν, οδηγεί τα μέλη της ομάδας σε μια σταδιακή αλλά βαθιά μεταμόρφωση της ζωής τους.

Οι δραστηριότητες της τράπεζας Γκραμίν επεκτείνονται και σε άλλους τομείς, όπως στεγαστικά δάνεια, προγράμματα συνταξιοδότησης, εκπαιδευτικά δάνεια, δάνεια σε επαίτες, ώστε αυτοί να αγοράζουν και να μεταπωλούν διάφορα μικροπράγματα, αντί να ζητιανεύουν για το φαγητό τους, προγραμματίζεται δε και η δημιουργία μιας μονάδας παραγωγής τυποποιημένου γιαουρτιού -"για να μπορούν οι φτωχοί να καταναλώνουν τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας σε χαμηλή τιμή".

Μέσα από το έργο του Γιουνούς η οικονομία ξαναβρίσκει τον χαμένο της ρόλο, ο οποίος δεν είναι η ανάπτυξη θεωριών για τη συντήρηση δομών και θεσμών που εξυπηρετούν τον πλουτισμό των ισχυρότερων, αλλά η δημιουργία ενός πρακτικού συστήματος που να μπορεί να ρυθμίζει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο τη ροή των παραγωγικών ενεργειών στο σώμα της κοινωνίας, με στόχο την ευημερία του ατόμου και του συνόλου.

Στους εμπνευστές αυτών των θεωριών έχουν δοθεί πολλά Νομπέλ Οικονομίας, που τα περισσότερα θα ήταν καλύτερα να αποκαλούνται Νομπέλ Εξαπάτησης, αφού το μόνο που αυτές οι θεωρίες επιτυγχάνουν είναι η κάτω από μια επιστημονικοφανή ορολογία συγκάλυψη της ανισότητας και της οικονομικής κρίσης, καθώς η φτώχεια σ' όλο τον κόσμο αντί να μειώνεται, αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς και απρόβλεπτες συνέπειες. 'Ετσι δημιουργείται η ψευδαίσθηση μιας υγιούς οικονομίας, και οι άνθρωποι εξαπατώνται στο να πιστεύουν ότι δεν υπάρχει καμιά άλλη λύση στο αδιέξοδό τους.

Το έργο του "τραπεζίτη των φτωχών" αποκαλύπτει μερικές από τις πιο βασικές αρχές ενός αληθινού οικονομικού συστήματος:

"Τη φτώχεια δεν τη δημιουργούν οι φτωχοί. Δεν μπορούμε να εμμένουμε στη συμβατική άποψη ότι είναι τεμπέληδες, ότι τους λείπει η ώθηση. Τη φτώχεια τη δημιουργεί το σύστημα που έχουμε χτίσει".

"Η τράπεζα θέλει να σπάσει το φαύλο κύκλο της εκμετάλλευσης των φτωχών από τους τοκογλύφους".

"Η ελεημοσύνη δεν αποτελεί αντίδοτο στη φτώχεια. Στερεί την αξιοπρέπεια αυτού που τη δέχεται. Τον καθιστά εξαρτημένο, αντικείμενο. Στους φτωχούς πρέπει να δίνονται οι ίδιες ευκαιρίες με τους άλλους, γιατί στους ανθρώπους δεν αρκεί να επιβιώνουν: έχουν την ανάγκη να εκφράζουν τις δεξιότητές τους, να τις πραγματοποιούν".

'Ενα οικονομικό σύστημα στηριγμένο σ' αυτές τις αρχές, ανάμεσα σ' άλλες, σίγουρα θα οδηγούσε στη μείωση της φτώχειας, και στην εξάλειψη σε μεγάλο βαθμό της καθημερινής αγωνίας για την επιβίωση. Ο Γιουνούς κατάφερε να μεταδώσει σ' όλο τον κόσμο το μήνυμα ότι ένας κόσμος χωρίς φτώχεια είναι πραγματικά εφικτός, φτάνει να το πιστέψουμε και να το βάλουμε ως πρωτεύοντα στόχο.

Ποιες διαδικασίες οδήγησαν στη βράβευση του Γιουνούς με Νομπέλ Ειρήνης και όχι με Νομπέλ Οικονομίας; Μήπως οι δυνάμεις που επιδιώκουν τη διατήρηση της ανισότητας και τη διαιώνιση της φτώχειας, για να έχουν αυτές τη δυνατότητα της αποκλειστικής εκμετάλλευσης του πλούτου της γης και την ικανοποίηση της προσφοράς "ελεημοσύνης" στους αδυνάτους και τους φτωχούς; Ας το σκεφτούμε αυτό. Εμείς, με ποιες δυνάμεις συντασσόμαστε στη ζωή μας;

Ημερομηνία καταχώρησης: 25.11.2006