Καλή ακοή... και όχι μόνο! PDF Εκτύπωση E-mail
Επιστήμη - Επιστημονικά άρθρα
Δευτέρα, 04 Δεκέμβριος 2006 19:18
Συχνά αντιμετωπίζουμε την καλή λειτουργία της ακοής σαν κάτι το δεδομένο και μόνο όταν βρεθούμε αντιμέτωποι με την απώλειά της αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της αξίας της και της συμμετοχής τόσο στην ποιότητα όσο και στην ισορροπία της ζωής μας.

Κι όμως, μείωση στην δυνατότητα ακοής μπορεί να παρουσιασθεί σε κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από την ηλικία, το γένος η την φυλή. Υπολογίζεται διεθνώς ότι το 10-12% του πληθυσμού ή ο κάθε 8ος κάτοικος του πλανήτη εμφανίζει κάποια μορφή βαρηκοϊας, ενώ πολλά εκατομμύρια παιδιά σε σχολική ηλικία παρουσιάζουν βαρηκοϊα ικανή να επηρεάσει την πορεία της ανάπτυξης της ομιλίας και της εκπαίδευσής τους.

Οι αιτίες της μείωσης η ακόμη και της απώλειας της ακοής είναι πολλές. Η ηλικία, οι αρρώστιες, τα τραύματα και η κληρονομική τάση, τα φάρμακα, το περιβάλλον και οι έντονοι ήχοι αλλά και οι διαταραχές της ενδομητριακής ανάπτυξης μπορούν να επιδρούν στην μείωση της ακουστικής δυνατότητας. Η μείωση της ακοής μπορεί να είναι επίσης αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας γέννας, αλλά όλο και περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι και βαθύτερα αίτια που μπορεί να επηρεάζουν την ψυχική κατάσταση, όπως το στρες και η κατάθλιψη, μπορεί να αποτελούν αιτίες για την μείωση της ακοής. Μακρύς αποχωρισμός του παιδιού από την μητέρα σε πρόωρη ηλικία επηρεάζει την επιθυμία του παιδιού για επικοινωνία και οδηγεί σε μείωση της ακοής και γι’ αυτό από κάποια πλευρά ο αυτισμός ανεξαρτήτως αιτιολογίας θεωρείται σαν η πιο "καθαρή" μορφή "άρνησης ακοής".

'Οσον αφορά στην ακοή, έρευνες έχουν επιβεβαιώσει πια (Chamberlain) ότι οι φωνές φτάνουν στη μήτρα και δεν απομονώνονται από τον πλακούντα. Ο τόνος της φωνής, ο ρυθμός, όπως και η μουσική, προσεγγίζουν το έμβρυο χωρίς σημαντικές αλλοιώσεις. Η φωνή της μητέρας είναι ιδιαίτερα πιο δυνατή από κάθε άλλο εξωτερικό ήχο, γιατί μεταφέρεται στη μήτρα κατευθείαν, μέσω του δικού της σώματος. Επίσης, ερευνητές στο Μπέλφαστ έχουν αποδείξει ότι η ενεργητική ακοή (δηλαδή όταν το έμβρυο αντιδρά σε ήχους) ξεκινάει στις 16 εβδομάδες, που σημαίνει ότι ένα μεγάλο κανάλι επικοινωνίας είναι ανοικτό περίπου 24 εβδομάδες πριν τη γέννηση.

Τραυματικά γεγονότα που συμβαίνουν πολύ νωρίς στην ενδομήτρια ζωή μπορούν να δημιουργήσουν μια "τομή" στην ακουστική δυνατότητα. Το παιδί μπορεί να χάσει την επιθυμία και πολύ σύντομα και την ικανότητα να χρησιμοποιεί το αυτί του σαν εργαλείο που του επιτρέπει να παραμένει σε επαφή με το περιβάλλον του.

Η αίσθηση της ακοής, είναι μια από τις πιο πολύτιμες δυνατότητές μας, γιατί μας βοηθά να επικοινωνούμε με το περιβάλλον.

Σαν φυσική ικανότητα είναι γενικά η παθητική διαδικασία με την οποία ο ήχος συλλαμβάνεται, αλλά σε ένα βαθύτερο επίπεδο είναι επίσης η εστιασμένη διαδικασία η οποία επιτρέπει μια γρήγορη και ακριβή ανάλυση των ήχων που ακούγονται. Η ενεργητική ακοή έχει μέσα της το στοιχείο της θέλησης. Είναι ενεργητική θεληματική πράξη που προϋποθέτει την πρόθεση της χρησιμοποίησης του αυτιού στον εστιασμό σε επιλεγμένους ήχους. Τόσο η επιθυμία να ακούσεις, όσο και η ικανότητα ακοής πρέπει να είναι εξ ίσου παρούσες για την επιτυχή αναγνώριση και ανάλυση του ήχου -ιδιαίτερα στην περίπτωση των σύνθετων ήχων της γλώσσας- και αυτό σημαίνει ότι τόσο η καλή βιολογική λειτουργία της ακοής, όσο και η θέληση του ατόμου παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα .

Η ακοή είναι επίσης η ικανότητα επιλογής των ηχητικών πληροφοριών που κάποιος θέλει να ακούσει προκειμένου να τις συλλάβει με ένα καθαρό και οργανωμένο τρόπο. Ως εκ τούτου η ακοή συνδέεται άμεσα με την προσοχή, την εγρήγορση και την συγκέντρωση αλλά και εκλεπτύνεται σταδιακά γινόμενη ολοένα και πιο "καθαρή" καθώς μέσα από την διεύρυνση του βαθμού της συνειδητότητας μπορεί να επανεκπαιδεύεται σε λεπτότερες συχνότητες. Καθώς είναι μια σύνθετη λειτουργία αλληλοσυνδεόμενων διαδικασιών παίζει μεγάλο ρόλο στην ενσωμάτωση, κατανόηση και συγκράτηση των ηχητικών μηνυμάτων και ιδιαίτερα στους ήχους της γλώσσας και στην διαδικασία της μάθησης.

Η κωφότητα δεν οδηγεί μόνο σε διαταραχή της συνηθισμένης αντίληψης του γύρω κόσμου, αλλά και σε περιορισμό της κοινωνικής ζωής, μέχρι και την πλήρη απομόνωση. Ο μεγάλος φιλόσοφος Εμμανουήλ Καντ είχε πει: "Η κωφότητα μάς χωρίζει από τους ανθρώπους".

H απώλεια ακοής μπορεί να παρεμποδίσει την ποιότητα της ζωής, να περιορίσει τη δυνατότητά επαφής με άλλους ανθρώπους, να προκαλέσει παρανοήσεις και κούραση, να μεγαλώσει το άγχος και να "φιλτράρει" τους χιλιάδες ήχους που δίνουν ευχαρίστηση. Οι άνθρωποι που δεν ακούνε καλά συχνά παραπονιούνται για προβλήματα ισορροπίας, εξάρτηση από τον καιρό, πονοκεφάλους, διαταραχή του ύπνου. Και όλα αυτά αποτελούν τυπικούς δείχτες του στρες που δημιουργεί η μείωση της ακοής και η αδυναμία επικοινωνίας με το περιβάλλον. Επίσης, η απώλεια ακοής μπορεί να δημιουργήσει ανασφάλεια, φόβο για ό,τι δεν μπορεί το άτομο να ελέγξει και καχυποψία καθώς η αδυναμία επικοινωνίας υποχρεώνει πολλές φορές σε υποθετικά συμπεράσματα και απομάκρυνση από τα πραγματικά γεγονότα της ζωής.

Η απώλεια ακοής θεωρείται ένα φυσικό μέρος της γήρανσης αλλά μέσα από αρκετές παρατηρήσεις φαίνεται ότι στην πραγματικότητα πολλές φορές αποτελεί περισσότερο επακόλουθο της άρνησης για την ζωή.

Στους ηλικιωμένους τα προβλήματα της ακοής παρουσιάζονται βασικά στα όρια των υψηλών συχνοτήτων και την συρρίκνωση του δυναμικού του ακουστικού εύρους. Αυτό οφείλεται τόσο σε εκφυλιστικές αλλοιώσεις του ακουστικού συστήματος όσο και σε περιβαλλοντικό στρες, καθώς έχει αποδειχθεί ότι σε πολύ ήσυχο περιβάλλον η ακοή παραμένει σχεδόν σε φυσιολογικά επίπεδα παρά την μεγάλη ηλικία. Η αυξημένη ένταση των ήχων του περιβάλλοντος έχει σαν αποτέλεσμα παθολογία του έσω ωτός και δυσλειτουργία στο όργανο του Corti.

Επιπλέον η δραστηριότητα και το ενδιαφέρον για ό,τι η ζωή μπορεί να προσφέρει αλλά και το ενδιαφέρον προς τους άλλους φαίνεται να δημιουργεί μια ανασταλτική δράση στους μηχανισμούς γήρανσης καθώς όταν ο εγκέφαλος δέχεται νέα σήματα, σε σχέση με την όραση, την ακοή, τα αισθήματα, την μνήμη και άλλα, δραστηριοποιούνται διαφορετικές λειτουργικές ομάδες νευρώνων και συνάψεων στον εγκέφαλο. Είναι γενετικά προκαθορισμένο κάποιες περιοχές του εγκεφάλου να ανοίγουν σε κάποιες χρονικές φάσεις της ανάπτυξής του ένα κρίσιμο "παράθυρο" στο περιβάλλον, με δεδομένη την τάση των συνάψεων να ακολουθήσουν ένα γενικό καθολικό μοντέλο αλλά με ανοικτή την τελική έκβαση ανάλογα με τις περιβαλλοντικές εγγραφές και προσαρμογές.

Υπάρχουν πολλές ψυχολογικές επιπτώσεις στην απώλεια ακοής, συμπεριλαμβανομένης της απογοήτευσης, της απομόνωσης και της κατάθλιψης. Η δυσκολία στην επικοινωνία με τους άλλους δημιουργεί πίεση στις σχέσεις και απώλεια εκτίμησης. 'Οταν η ακοή είναι αναποτελεσματική, είτε οφειλόμενη σε φυσικούς είτε σε ψυχολογικούς παράγοντες, είναι σίγουρη η καθημερινή πάλη που οδηγεί σε εσωτερική σύγκρουση και απόσυρση. Η καλή αμφοτερόπλευρη ακοή βοηθά στον εντοπισμό του ήχου ανάλογα με τον χρόνο και τον χώρο και έχει αποτέλεσμα την αίσθηση της ισορροπίας. Πρόβλημα στην μια πλευρά ή εστιασμός της προσοχής προς μια μόνο κατεύθυνση ή ακόμη απολυτότητα και μη ολιστική προσέγγιση οδηγεί σε πρόβλημα προσανατολισμού, θέσης αλλά και κατεύθυνσης.

Η δυνατότητα ακοής είναι το κλειδί στην ανάπτυξη και ενίσχυση των γλωσσικών και μαθησιακών δυσκολιών. Επηρεάζει την επικοινωνία και ως εκ τούτου μορφοποιεί την κοινωνική ανάπτυξη, την αυτοεικόνα και την εμπιστοσύνη στον εαυτό. Η αδυναμία να "ακούς" τον εαυτό σου σε όποιο επίπεδο και αν αυτό ανάγεται δημιουργεί επίσης πρόβλημα στην ροή και την ευκολία με την οποία κάποιος μπορεί να εκφραστεί καθώς είναι επιβεβαιωμένο ότι ο άνθρωπος μπορεί να αναπαραγάγει μόνο το εύρος του ήχου που μπορεί να ακούσει. Και όπως και στην εξωτερικότητα της ζωής συμβαίνει, όσο περισσότερος ο θόρυβος τόσο μικρότερη η δυνατότητα "καθαρής" ακρόασης, προσανατολισμού και κατεύθυνσης.

Σε επίπεδο δημιουργικής έκφρασης η ακοή εξελίσσει την τέχνη. Σε επίπεδο γνωστικό συνεπάγεται την πληροφορία και σε επίπεδο ανάπτυξης και μάθησης έχει σαν αποτέλεσμα την επιβίωση και το ίδιο θετικό αποτέλεσμα έχει στην φυσική ικανότητα ακοής η πραγματική ενεργή συμμετοχή στην ζωή και όχι ο αποκλεισμός από όλα όσα η ίδια η ζωή προσφέρει. Στη μεγαλύτερη μελέτη αυτού του είδους, οι ερευνητές του Harvard αποφάνθηκαν ότι αν οι άνθρωποι μπορούν να βρουν κάποιο τρόπο ώστε να είναι ευτυχισμένοι, ικανοί και συναισθηματικά ισορροπημένοι μέχρι την ηλικία των 50, τότε ζουν ευτυχισμένοι και ικανοί με ενεργές τις αισθήσεις τους και σε προχωρημένη ηλικία.

Ο συγγραφέας της μελέτης George E. Valliant, που διδάσκει ψυχιατρική στην Ιατρική Σχολή του Harvard, λέει ότι "τα δραστήρια και ευτυχισμένα γεράματα δεν έχουν να κάνουν με ωροσκόπια και γονίδια αλλά με μας τους ίδιους" και είναι πλέον αποδεκτό ότι η Ιατρική δεν θα πρέπει να αποσκοπεί μόνο στο να προσθέτει χρόνια στην ζωή των ανθρώπων, αλλά να προσθέτει επίσης ζωή στα όσα χρόνια έχουν να ζήσουν.

Η ακοή είναι οργανικά συνδεδεμένη με την διαδικασία της ανάπτυξης. Βοηθά την εσωτερική ανάγκη να οδηγηθούμε κάπου, να φέρουμε σοφία και κατανόηση, να βοηθηθεί η ψυχή να βρει τον προορισμό της. 'Οταν συνδυάζεται με την δεκτικότητα η ανάγκη ζωής ενδυναμώνει την ψυχή προς ένα πνευματικό άξονα γύρω από τον οποίο η ροή των εμπειριών μας οργανώνεται.

"Στο πρόσωπο των αυριανών κατευθύνσεων και επιλογών, υπάρχει ένας εσωτερικός Ορφέας, του οποίου το τραγούδι προτείνει ποιο είναι το καλύτερο, ποιο είναι το πραγματικά σημαντικό και αποτελεσματικό για μας". FABER, 1986 

Χάιδω Ψιλοϊνη