Ο Φόβος του φαρμάκου. Πραγματικότητα ή άγνοια; |
![]() |
![]() |
![]() |
Υγεία - Θεραπευτική - Αρθρα Υγείας - Θεραπευτικής |
Τετάρτη, 03 Ιανουάριος 2007 03:03 |
του Γιώργου Τσαντάκη Εδώ, μέσα στα πρώτα ψιθυρίσματα των πόθων, ένοιωσες για πρώτη φορά την οδυνηρή ευτυχία του να ζεις! Οδυσσέας Ελύτης>/b>, Προσανατολισμοί, Η Συναυλία των Υακίνθων ΙΙ Είναι μια εικόνα από την παιδική ηλικία, από εκείνες που έχουν ακόμη διασωθεί στα άλμπουμ της μνήμης, που έρχεται συχνά να μου θυμίσει μια πραγματικότητα που μπορεί πια να μην την ζω, αλλά δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει. Είναι μια εικόνα νύκτας φορτισμένης με πόνο ή πυρετό, στην οποία κυριαρχεί ένα χέρι με ένα κουταλάκι με το πικρό ή με μεταλλαγμένη γεύση φράουλας ή κερασιού σιρόπι, που πρέπει να πιει το παιδί για να γίνει γρήγορα καλά. 'Αλλες φορές δεν είναι σιρόπι αλλά ένα χάπι, τεράστιων διαστάσεων για την παιδική ηλικία, που θα έχει το ίδιο αποτέλεσμα με το σιρόπι. Έκτοτε το φάρμακο συνειρμικά, και όχι μόνο, συνδυάζεται με τον πόνο που καλείται να θεραπεύσει αλλά και με μια δυσφορία στη λήψη του. Αυτή η δυσφορία συχνά συνδέεται με την άσχημη γεύση, τον τρόπο λήψης (ενέσεις, κ.λπ.), αλλά και με τις επιπλοκές και τις παρενέργειες που μπορεί να προκαλέσει στον ανθρώπινο οργανισμό. Το ζητούμενο, όμως, σε κάθε εποχή και σε κάθε ηλικία είναι ένα γεγονός αναμφισβήτητο: η θεραπεία, για την οποία η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη με προσπάθειες, επιτυχείς ή μη. Ο φόβος συχνά τίθεται σαν ένα εμπόδιο στην αποδοχή μιας θεραπείας που πραγματικά θα μπορούσε να είναι αποτελεσματική. Δεν είναι καθόλου λίγες οι φορές που ο άρρωστος στέκεται με φόβο ή καχυποψία μπροστά στο ενδεχόμενο της χημειοθεραπείας, της ακτινοθεραπείας ή μιας εγχείρησης, που θα τον οδηγήσει, τουλάχιστον, στην ανακούφιση της ασθένειάς του. Η θεραπεία παραμένει πάντοτε το επιθυμητό αποτέλεσμα ενός αιτίου που δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρα προσδιορισμένο. Στην ιστορία αναφέρονται πολλές προσπάθειες που κατέληξαν σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα, και αυτό γιατί κατ' εκείνη την στιγμή της ανθρωπότητας δεν υπήρχε ή δεν διαφαινόταν άλλη διαθέσιμη θεραπευτική επιλογή. Μέσα από τέτοιες εμπειρίες σταδιακά ο άνθρωπος αποκτά, και στην συνέχεια συντηρεί, τον φόβο για το φάρμακο. Ο φόβος αυτός, επομένως θα μπορούσε να είναι η μόνη πραγματικότητα εφ' όσον μια θεραπευτική μέθοδος, που χαρακτηρίζεται από τις άσχημες γεύσεις, μεθόδους λήψης του φαρμάκου και παρενέργειες, ήταν ο θεραπευτικός μονόδρομος και το θεραπευτικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου, που θα μπορούσε να υποστηρίξει κάθε ανθρώπινο φόβο απέναντι στο φάρμακο αλλά και στη θεραπεία. Πόσο πραγματικός και υπαρκτός, ωστόσο, μπορεί να είναι αυτός ο φόβος; Γεγονός είναι ότι ο φόβος αυτός δεν είναι τυχαίος αλλά η ύπαρξή του και η διατήρησή του υποστηρίζεται από τις σελίδες των "τρομακτικών" παρενεργειών που αναγράφονται σε κάθε φαρμακευτικό σκεύασμα που κυκλοφορεί στην αγορά. Η πραγματικότητα, εν τω μεταξύ είναι, ότι οι θεραπευτικές δράσεις και οι παρενέργειες ενός φαρμάκου ανήκουν στην ευρύτερη κατηγορία αυτού που θα ονομάζαμε δράση του φαρμάκου. Διότι μια ουσία εισερχόμενη στον οργανισμό προκαλεί κάποιες δράσεις επ' αυτού, μερικές από τις οποίες τις χρειαζόμαστε γιατί είναι ωφέλιμες και βοηθούν στην απομάκρυνση της αρρώστιας, ενώ κάποιες άλλες μας ενοχλούν και τις καταχωρούμε σαν παρενέργειες ή ανεπιθύμητες ενέργειες. Πολλές φορές, ωστόσο, οι παρενέργειες μπορεί να χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά για άλλα προβλήματα. Δηλαδή, όταν δίνεις ένα φάρμακο για την αρρυθμία και ο ασθενής παρουσιάζει έντονη τριχοφυία στο γυμνό κεφάλι του, τότε η τριχοφυία είναι παρενέργεια αφενός, στην περίπτωση της θεραπείας της αρρυθμίας, αλλά ταυτόχρονα θα μπορούσε να είναι θεραπεία για την περίπτωση της τριχόπτωσης, σε άνδρες και γυναίκες. Αυτό είναι η μια πλευρά, για την στήριξη του φόβου του φαρμάκου, η άλλη πλευρά περιλαμβάνει την ανθεκτικότητα που μπορεί να αποκτήσει ένα μικρόβιο απέναντι στα αντιβιοτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανάπτυξη αντοχής του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης απέναντι στα κλασικά αντιφυματικά φάρμακα, όπως και πολλά άλλα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε σχετικά με την δράση των φαρμάκων. Επίσης, η διαπίστωση εκδηλώσεων από το αναπνευστικό κυρίως με την μορφή ασθματικής βρογχίτιδας, ύστερα από την "καταπίεση", εξανθημάτων στα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα, έκζεμα, ψωρίαση κ.λπ. Μια κατάσταση που γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτή όσο αυξάνει ο αριθμός των "θεραπευμένων" από δερματικά προβλήματα παιδιών. Οι διαπιστώσεις αυτές υποστηρίζουν την άποψη ότι ο φόβος για το φάρμακο δεν είναι εντελώς αβάσιμος αλλά υπάρχουν κάποια στοιχεία που τον στηρίζουν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο φόβος για το φάρμακο δεν βασίζεται, πια, αλλά πηγάζει από την γνώση όλων μας για την χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας. Δηλαδή, ο άνθρωπος για να πετύχει κάποιον σκοπό χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή του χωρίς να υπολογίζει τις επιπτώσεις και τις συνέπειες της πράξης του. Σε πρόσφατες μελέτες, έχει βρεθεί ότι υπάρχει σημαντικός εκφυλισμός και μείωση του ανθρώπινου σπέρματος κατά 50% τα τελευταία πενήντα χρόνια, σύμφωνα με την Δανέζικη μελέτη και 25% τα τελευταία 20 χρόνια σύμφωνα με μια μελέτη από το Εδιμβούργο. Τα ευρήματα αυτά κινητοποίησαν τους επιστήμονες προς την κατεύθυνση αναζήτησης των αιτίων αυτής της πραγματικότητας. Μερικά χρόνια μετά από την ανακοίνωση των μελετών αυτών, οι ερευνητές ενοχοποιούν σε κάποιον βαθμό την αλόγιστη χρήση των οιστρογόνων με την μορφή των αντισυλληπτικών ή και άλλων χημικών ουσιών οι οποίες παρουσιάζουν χημική δραστηριότητα παρόμοια με εκείνη των οιστρογόνων. Και αυτό, γιατί τα μεταβολικά παράγωγα των οιστρογόνων, που συνήθως αποβάλλονται με τα ούρα, πλημμυρίζουν τις θάλασσες, τις λίμνες και τα ποτάμια εισερχόμενα με τον τρόπο αυτό στην διατροφική αλυσίδα του ανθρώπου. 'Ετσι, μικρές αλλά όχι ακίνδυνες, ποσότητες μεταβολικών παραγώγων των οιστρογόνων εισέρχονται στον οργανισμό, συμβάλλοντας στον εκφυλισμό του ανθρώπινου σπέρματος. Αν ο φόβος, είναι το συναισθηματικό περιεχόμενο της σχέσης άρρωστος - φάρμακο, τότε κάποιος μπορεί να σκεφτεί την συνύπαρξη της βίας ή οτιδήποτε άλλο που συχνά συνοδεύει τον φόβο. Κάποτε, ο άνθρωπος αντλούσε όλα τα φάρμακα από την φύση στην μορφή που εκείνη τα παρέχει. Χρησιμοποίησε τον υδράργυρο, σαν φάρμακο, στην καθαρή μορφή του και προκάλεσε αμέτρητες σωματικές πληγές και έλκη αλλά και δηλητηριάσεις. Το ίδιο έχει συμβεί και με πολλές άλλες ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν κατά καιρούς σαν θεραπευτικά από τον άνθρωπο. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, πολλές από τις τοξικές και δηλητηριώδεις ουσίες ήταν εξαιρετικά φάρμακα, με τις αντίστοιχες πάντα προφυλάξεις και παρενέργειες. Το ίδιο συνέβη και με την χρήση των ακτίνων Χ, που δίκαια θεωρήθηκε σαν μια πολύ σπουδαία ανακάλυψη αλλά προκάλεσε αρκετές βλάβες μέχρι να βρει την θέση της στην διαγνωστική. 'Ετσι, η πρώτη επαφή του ανθρώπου με την φύση, συχνά κατέληξε άσχημα και αυτό πυροδότησε μια τάση φυγής του ανθρώπου από αυτήν. 'Ενα από τα πιο σημαντικά προβλήματα στην ιστορία της εξέλιξης του ανθρώπου, αλλά και στην σημερινή φάση του, είναι ο τρόπος της χρήσης των αγαθών που η φύση του παρέχει. Αρνείται να ακολουθήσει την φυσική πορεία των πραγμάτων, αλλά κυρίως αρνείται, επίμονα, να ακούσει εκείνα που η φύση μερικές φορές ψιθυρίζει ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ουρλιάζει. Οι συμπτώσεις τις περισσότερες φορές μιλάνε από μόνες τους, απροκάλυπτα, όσο και να μη το αναγνωρίζει ο άνθρωπος. Πρόσφατα, στη Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ για το Περιβάλλον ένας "ευφυής" νους πρότεινε την δημιουργία επιχειρήσεων, που μετά από την ιδιωτικοποίηση, θα διαχειρίζονται τα νερά της γης. Την ίδια στιγμή που ο πλανήτης καθημερινά "πνίγεται" κάτω από τα ορμητικά ποτάμια που ξεχειλίζουν από τις βροχές και εξαφανίζουν ο,τιδήποτε παρουσιαστεί στο υδάτινο πέρασμα τους. Καθημερινά όλοι διαπιστώνουμε την ανθρώπινη αδυναμία και ανικανότητα να προστατέψει μια πόλη ή ένα σπίτι από την ορμή του νερού, όπως και από κάθε άλλη φυσική δραστηριότητα. Τι απάντηση δίνει η φύση, από μόνη της, στη Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ; Η φύση δίνει τις λύσεις, πάντα, τολμώ να ισχυριστώ, αλλά ο άνθρωπος είτε αρνείται από τον φόβο του είτε διστάζει από τον πόνο και τις ταλαιπωρίες που έχει υποστεί, ή, τέλος, δυσπιστεί έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του, κυρίως στον εαυτό του. Αυτό έχει συμβεί κάποιες φορές στην ιστορία, το να ακούσει δηλαδή ο άνθρωπος την φύση, και τότε τα αποτελέσματα είναι μέχρι και εντυπωσιακά. Μια τέτοια περίπτωση ενδιαφέρει άμεσα γιατί σχετίζεται και με τον φόβο απέναντι στο φάρμακο. Τον 18ο αιώνα ο Γερμανός γιατρός Hahnemann έχοντας αναγνωρίσει τις περιορισμένες θεραπευτικές δυνατότητες της Ιατρικής της εποχής του, ενώ παράλληλα γνώριζε πολύ καλά την μεγάλη τοξικότητα και τις επιπλοκές από τα χρησιμοποιούμενα εκείνη την εποχή φάρμακα, αποφάσισε να κάνει μερικές καινοτομίες. 'Ετσι αραίωσε σε πολύ μεγάλο βαθμό την φαρμακευτική ουσία ενώ παράλληλα την υπέβαλε σε πολλαπλές κρούσεις. Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής ήταν η κατάργηση της τοξικής δράσης του φαρμάκου και η παράλληλη διατήρηση των θεραπευτικών του ιδιοτήτων. Αυτό ήταν η γέννηση της Ομοιοπαθητικής, που τώρα μας παρέχει την δυνατότητα ακίνδυνης χρήσης των ουσιών της φύσης. Ωστόσο, ο φόβος για το φάρμακο δεν έχει ακόμη εκλείψει. 'Οταν η αρρώστια αγγίζει τον άνθρωπο, σηματοδοτεί μια διαταραχή που έχει προηγηθεί σε κάποιον, άλλοτε μικρότερο άλλοτε μεγαλύτερο, χρόνο. Ζώντας μέσα στην αρρώστια ο άνθρωπος, αυτό που προσδοκά είναι η θεραπεία, σαν αποτέλεσμα της παρέμβασης μιας θεραπευτικής δράσης στη ζωή του -είτε αυτή λέγεται φάρμακο είτε οπωσδήποτε αλλιώς. Κάποιος φοβάται να πάρει το φάρμακο για την άσχημη γεύση του και κάποιος για το τι θα του προκαλέσει. Σε όλες, αυτές τις περιπτώσεις ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με τα αποτελέσματα των πράξεών του, στην λήψη ή την δράση του φαρμάκου. Αυτό, όμως, φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με ένα τεράστιο ζήτημα της ζωής του. Τις πράξεις του και τα αποτελέσματά τους. 'Οταν ο άνθρωπος αναφέρεται σε ένα αποτέλεσμα πάντα έχει κατά νου την ορθότητα του αποτελέσματος ή την ορθότητα στην λήψη των αποφάσεων που θα οδηγούσαν σε αυτό. Πάντα ο άνθρωπος ανησυχεί, εν πάση περιπτώσει, για το αν είναι ορθό αυτό που κάνει και πού τελικά θα τον οδηγήσει. 'Ετσι στην περίπτωση του φαρμάκου, το αποτέλεσμα που περιμένει από αυτό, του φέρνει προ οφθαλμών την αγωνία που έχει απέναντι σε κάθε αποτέλεσμα της ζωής του. Πόσες φορές στην ζωή του ο άνθρωπος δεν έχει αναφωνήσει βλέποντας τα αποτελέσματα των πράξεών του, και μόνον τότε: "Μακάρι να μην το είχα κάνει αυτό". Αρέσει στον άνθρωπο να παίρνει αποφάσεις ή να υποστηρίζει πως κάνει κάτι τέτοιο. Του αρέσει να κάνει πράξεις, αλλά όταν έρχεται η στιγμή του αποτελέσματος τότε τρομάζει ή μετανιώνει. Η αρχή στην οποία η Δυτική επιστήμη είναι βασισμένη είναι η αρχή της δοκιμής και του λάθους, και πολλοί είναι εκείνοι που ενδιαφέρονται για την δοκιμή. Πόσοι είναι, ωστόσο, εκείνοι που αντέχουν το "βάρος" ενός λάθους; 'Οπως και να 'χει όμως το θέμα, η χρήση του φαρμάκου οδηγεί στην απαλλαγή από ένα ενοχλητικό σύμπτωμα ή από μια αρρώστια. Η απαλλαγή αυτή που θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε ίαση ή θεραπεία ή ανακούφιση, σηματοδοτεί την έννοια της ελευθερίας στο οργανισμικό επίπεδο. Απελευθερώνεται ο οργανισμός, στο σωματικό, συναισθηματικό ή διανοητικό επίπεδο από μια συνθήκη που τον δέσμευε ή τον περιόριζε. 'Οπου τίθεται θέμα ελευθερίας ή απελευθέρωσης προϋπάρχει μια δέσμευση ή υποδούλωση και η επακόλουθη προσπάθεια του ανθρώπου για την επιτυχία ενός σκοπού. "Τι μας έχει αποφέρει ή ελευθερία; Καλό ή κακό; Ποιο υπάρχει περισσότερο; Τι αποκαλύπτει η ζυγαριά του καλού και του κακού;", αναρωτιέται ο Καρλ Πόππερ πραγματευόμενος το θέμα της ελευθερίας. Παρόμοια, θα μπορούσε να αναρωτηθεί ο οποιοσδήποτε και θα επέμενε στο κεντρικό σημείο του ερωτήματος, καλό ή κακό; "Η ελευθερία δεν είναι ένας προμηθευτής που παραδίδει τα αγαθά της ζωής στο κατώφλι μας", δίνει ως απάντηση ο ίδιος, αλλά συνεχίζει: "Είναι λάθος να σκεφτόμαστε ότι η πίστη στην ελευθερία πάντα οδηγεί στην νίκη, πάντα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να οδηγήσει σε ήττα. Αν διαλέξουμε την ελευθερία τότε πρέπει να είμαστε έτοιμοι να αναλωθούμε με αυτήν. 'Οχι, δεν διαλέγουμε την ελευθερία γιατί μας υπόσχεται αυτό ή το άλλο. Την επιλέγουμε γιατί κάνει δυνατή την μόνη αξιοπρεπή μορφή της ανθρώπινης συνύπαρξης, την μόνη μορφή που μπορούμε να είμαστε ολοκληρωτικά υπεύθυνοι για τους εαυτούς μας. Εάν αναγνωρίζουμε τις πιθανότητές της εξαρτάται από πολλά πράγματα - και πάνω από όλα από εμάς". Σύμφωνα με τον Πόππερ, λοιπόν, ακόμη και η επιδίωξη αυτού του υπέρτατου αγαθού έχει αμφίβολα αποτελέσματα, γεγονός, όμως, που δεν πρέπει να μας αποτρέπει από την επιδίωξή της. Αν παρουσιάζεται αυτή η πλευρά της ζωής μας, είναι γιατί θα πρέπει να αντιληφθούμε τι είναι εκείνο που σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τονίζουμε. Με αφορμή τον φόβο του ανθρώπου για το αποτέλεσμα μπορούμε να δούμε την πραγματικότητα, εκείνη της ζωής, βάσει της οποίας νομοτελειακά κάθε δράση έχει το αποτέλεσμα της ή κάθε αποτέλεσμα έχει ένα αίτιο και αντίθετα. Αν υπάρχει ο φόβος για το αποτέλεσμα μήπως έχει προηγηθεί κάτι αβέβαιο ή σκοτεινό αίτιο, διότι μπροστά σε ένα ξεκάθαρο και διαυγές αίτιο, ποιός θα είχε λόγο να φοβάται το αποτέλεσμα; "Κανείς δεν μου είπε ποτέ ότι η οδύνη μοιάζει τόσο με τον φόβο. Δεν φοβάμαι, αλλά η αίσθηση είναι σαν να φοβάμαι. Το ίδιο φτερούγισμα στο στομάχι, η ίδια νευρικότητα, το χασμουρητό", σημειώνει ο Κ.Σ. Λούις περιγράφοντας τα συναισθήματά του, μπροστά στον δυσβάσταχτο ψυχικό πόνο, που μοιάζει να συγχέεται με τον φόβο. Μήπως ο φόβος για το φάρμακο δεν είναι παρά ή μεταμόρφωση του υπερβολικού πόνου; Και μήπως, γενικά ο φόβος δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο μεταμφιεσμένος πόνος; 'Οταν ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στον όποιο φόβο θα μείνει υπό το κράτος αυτού του φόβου ή θα αντιδράσει για να τον αντιμετωπίσει, διερευνώντας τις αιτίες του πόνου του; Δηλαδή, τελικά, δεν υπάρχει λύση στη αντιμετώπιση του φόβου του φαρμάκου; Θα ζει για πάντα ο άνθρωπος με μια τέτοια «απειλή»; Θα ήταν πολύ τολμηρό να μιλήσει κανείς για λύσεις οριστικές. Μπορεί ωστόσο κανείς να έχει κατά νου μερικές εκδοχές που περιόριζαν τον φόβο του. Και αυτό γιατί υπάρχουν οι τόσες θεραπευτικές, αυτές που κυρίως χαρακτηρίζονται σαν εναλλακτικές, που έρχονται να καταργήσουν τον φόβο του φαρμάκου. Η ομοιοπαθητική, η βοτανοθεραπεία, η αρωματοθεραπεία, το σιάτσου και όλες οι σωματικές τεχνικές, η ρεφλεξολογία, τα ανθοϊάματα Μπάχ και θα μπορούσα ακόμη να προσθέσω ένα μεγάλο κατάλογο θεραπευτικών προτάσεων που δεν έχουν κανένα λόγο να προκαλούν κατά κανέναν τρόπο τον φόβο του φαρμάκου. Γιατί είναι ήπιες θεραπευτικές που δεν μπορούν να προκαλέσουν τον πόνο ή την δυσφορία κατά την εφαρμογή τους. Η χρήση των θεραπευτικών αυτών μπορεί να καταργεί τις εξωτερικές αφορμές για την εμφάνιση του φόβου, αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο φόβος είναι μια κατεξοχήν εσωτερική υπόθεση. Και εκεί είναι που πρέπει τελικά να κάνουμε τις αναγκαίες εσωτερικές διεργασίες και τροποποιήσεις. Ημερομηνία καταχώρησης: 3.1.2007 |