Ο μητρικός θηλασμός, δώρο ζωής |
![]() |
![]() |
![]() |
Υγεία - Θεραπευτική - Αρθρα Υγείας - Θεραπευτικής |
Πέμπτη, 15 Μάρτιος 2007 03:13 |
της Παναγιώτας Δροσάτου (παιδίατρος) Είναι κοινός τόπος πως ο μητρικός θηλασμός είναι ό,τι καλύτερο για το παιδί που έρχεται στον κόσμο. Στα αρχαία χρόνια η διάρκεια του μητρικού θηλασμού ήταν 2 έως 3 χρόνια, όπως αποδεικνύουν ιστορικά στοιχεία: αποσπάσματα από το Κοράνι, ιατρικά κείμενα από την Ινδία, ιστορικά στοιχεία από την Ταλμούδ των Εβραίων, κείμενα του Αριστοτέλη και πολύ υλικό από ανασκαφές σε διάφορους πολιτισμούς. Ο μητρικός θηλασμός προάγεται σήμερα από σημαντικές οργανώσεις όπως η UNICEF και η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ). Ωστόσο οι έρευνες και οι παρατηρήσεις δείχνουν ότι πάρα πολλές μητέρες που αρχίζουν να θηλάζουν, εγκαταλείπουν την προσπάθεια σε λίγες ημέρες ή το πολύ εβδομάδες. Ο θηλασμός είναι στην πραγματικότητα τέχνη και όχι επιστήμη. Και η τέχνη αυτή φαίνεται ότι χάθηκε στο διάβα του χρόνου. Στα τέλη του 19ου αιώνα πάνω από τα 2/3 των γυναικών παγκόσμια θήλαζαν τα παιδιά τους. Η συχνότητα και η διάρκεια του θηλασμού άρχισαν να μειώνονται στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα με κορύφωση την δραματική μείωση στην περίοδο μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο. Κοινωνικές αλλαγές που σχετίζονται κυρίως με την αύξηση του ποσοστού των εργαζόμενων γυναικών στις ανεπτυγμένες χώρες ήταν από τα βασικά αίτια που οδήγησαν στην θεαματική μείωση του αριθμού των μητέρων που θήλαζαν τα παιδιά τους. Από την δεκαετία του 1970 το κλίμα άρχισε σιγά -σιγά να αντιστρέφεται, καθώς όλο και περισσότερες μητέρες αποφάσιζαν να θηλάζουν το μωρό τους. Ακόμη όμως έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Έρευνες που έγιναν και συνεχίζονται αποδεικνύουν συνεχώς τα πλεονεκτήματα του μητρικού γάλακτος, που περιέχει συστατικά πάρα πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη του βρέφους. Το πρόβλημα όμως παραμένει: Ενώ είναι γνωστό ότι ο θηλασμός είναι ό,τι το καλύτερο, οι κοινωνικές δομές (αντιλήψεις, γυναικεία εργασία, μαιευτήρια, κ.λπ) δεν ευνοούν αυτήν την επιλογή. Η τέχνη χάθηκε, κι ενώ ο θηλασμός αποτελεί φυσική διαδικασία, απαιτεί πλέον εκπαίδευση και ενθάρρυνση γιατί στην πρώτη δυσκολία είναι εύκολο να χορηγηθεί ένα υποκατάστατο του μητρικού γάλακτος σε σκόνη. Αυτή η κίνηση που γίνεται για χάρη ευκολίας είναι ικανή να εμποδίσει την συνέχιση του μητρικού θηλασμού. Χρειάζεται μια επανεκπαίδευση των γυναικών και συνεχής ενημέρωση για την αξία του μητρικού θηλασμού, αυτό όμως απαιτεί εκπαιδευμένους και ευαίσθητους ανθρώπους μέσα στο σύστημα υγείας που με την στάση τους θα περάσουν το μήνυμα της αξίας του θηλασμού στην κοινωνία. Αυτό είναι πολύ σημαντικό μια και η συνήθης πρακτική στην Ελλάδα μας έχει αποδείξει ότι κάθε άλλο παρά ενισχυτική είναι η υπάρχουσα δομή των μαιευτηρίων και της περιγεννητικής φροντίδας. Αλλά και στις ΗΠΑ, όταν το 1999 έγινε έρευνα για να διαπιστωθεί ποιες ήταν οι γνώσεις των παιδιάτρων σε θέματα μητρικού θηλασμού, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά. Βρέθηκε ότι υπήρχε σημαντική έλλειψη γνώσεων στο θέμα αυτό και οι παιδίατροι επιθυμούσαν περισσότερη εκπαίδευση. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε το 2001 το περιοδικό "The Pediatric Clinics of North America" να αφιερώσει στον θηλασμό δύο τόμους, συνολικά 550 σελίδες, ώστε να δώσει στους παιδίατρους και κατ΄ επέκταση σε όλους τους λειτουργούς υγείας, τις βασικές γνώσεις για να υποστηρίξουν τη θηλάζουσα και το μωρό της. Η Αμερικάνικη Παιδιατρική Ακαδημία δίνει σήμερα την σαφή οδηγία: «Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός είναι η ιδανική και πλήρης διατροφή για τους πρώτους 6 μήνες της ζωής και πρέπει να συνεχίζεται τουλάχιστον για 12 μήνες. Από εκεί και πέρα για όσο διάστημα το επιθυμούν η μητέρα και το παιδί». Οι λόγοι που υπαγορεύουν αυτή την οδηγία είναι πολλοί: 1) Το μητρικό γάλα είναι η ιδανική τροφή για το νεογνό με βάση την σύστασή του σε πρωτεϊνη, λίπη και υδατάνθρακες. 2) Οι ανοσολογικοί παράμετροι του μητρικού γάλακτος μειώνουν την συχνότητα διαφόρων λοιμώξεων, όπως είναι η λοιμώδης διάρροια, η νεκρωτική εντεροκολίτιδα, η ωτίτιδα, οι λοιμώξεις του κατώτερου κυρίως αναπνευστικού και οι ουρολοιμώξεις. 3) Έχει φανεί ότι η συχνότητα παθήσεων που οφείλονται σε διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, η κοιλιοκάκη, το έκζεμα, το άσθμα και η αλλεργική κολίτιδα είναι μικρότερη σε θηλάζοντα βρέφη. 4) Έχει αποδειχθεί ότι τα βρέφη που θηλάζουν έχουν καλύτερη νοητική ανάπτυξη και υψηλότερο IQ σε σχέση με τα παιδιά που τρέφονται με τροποποιημένα γάλατα αγελάδος σε σκόνη. Ο δείκτης IQ, μάλιστα, φαίνεται να σχετίζεται και με την διάρκεια του θηλασμού. Το μητρικό γάλα περιέχει πάρα πολλές βιοενεργές ουσίες που δεν περιέχονται στο γάλα της αγελάδας. Κάποιες από τις ουσίες αυτές είναι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου και ειδικά το ντοκοσαεξανοϊκό οξύ (DHA) το οποίο ανήκει στα ω3 λιπαρά οξέα και βρίσκεται σε περίσσεια, σε μεγάλες ποσότητες στο μητρικό γάλα. Το DHA είναι απαραίτητο για την ταχεία ανάπτυξη του φλοιού του εγκεφάλου και του αμφιβληστροειδούς, που επιτελείται το τελευταίο τρίμηνο της κύησης και το πρώτο τρίμηνο της ζωής. Το DHA μαζί με το αραχιδονικό οξύ, σε μεγάλες ποσότητες, απαιτούνται για την ανάπτυξη του νευρικού ιστού, ειδικά για την κυτταρική διαφοροποίηση και την δημιουργία των νευρικών συνάψεων. Η σημασία τους φαίνεται ότι είναι πολύ σημαντική ειδικά όσο αφορά στα πρόωρα. Οι βιομηχανίες γάλακτος προσπαθούν να εμπλουτίσουν τα γάλατα με DHA, το οποίο παίρνουν από τον κρόκο του αυγού, τα ιχθυέλαια και τα φύκια. Όμως, υπάρχουν πολλοί προβληματισμοί που αφορούν αυτήν την μέθοδο. 5) Είναι σημαντικό το όφελος στην ψυχολογική ανάπτυξη του βρέφους. Το παιδί που θηλάζει δέχεται άμεσα την αγάπη, τη στοργή, αποκτά αίσθημα ασφάλειας και όλα τα απαραίτητα εφόδια που το βοηθούν να χτίσει- αποκτήσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Ο μαστός αποτελεί για το νεογέννητο το πρωταρχικό σημείο αναφοράς για να βρει την θέση του στο περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννιέται. Όταν ο θηλασμός δεν υφίσταται, το νεογέννητο αρχίζει να βιώνει πολύ περισσότερο συνθήκες έλλειψης, εξάρτησης και φόβου. 6) Τα πλεονεκτήματα για τις μητέρες που θηλάζουν είναι επίσης σημαντικά, καθώς έχει φανεί ότι έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, αναπτύσσουν γρηγορότερα δεσμό με το μωρό τους, εγκαταλείπουν τα μωρά τους σπανιότερα, ενώ υπάρχει σωστή (3 χρόνια) απόσταση μεταξύ δύο γεννήσεων, ευκολία στη σίτιση και τις εξόδους από το σπίτι καθώς και οικονομία. Ως προς το επίπεδο υγείας των γυναικών που θηλάζουν φαίνεται ότι αναπτύσσουν λιγότερο συχνά σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος των ωοθηκών και η οστεοπόρωση. Ο επιτυχής θηλασμός του νεογέννητου είναι ένα σύμπλοκο πρόβλημα. Τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό που προτάθηκαν το 1989 στη Γενεύη, από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και τη UNICEF, είναι τα ακόλουθα: 1. Να υπάρχει γραπτή πολιτική για τον μητρικό θηλασμό και να ακολουθείται από όλους τους φορείς του Μαιευτηρίου. 2. Οι φορείς να εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή. 3. Να ενημερώνονται όλες οι μητέρες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού. 4. Ο θηλασμός να αρχίζει το πρώτο ημίωρο μετά τον τοκετό. 5. Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στην τέχνη του θηλασμού. Σε περίπτωση πρόωρου τοκετού και αναγκαστικού αποχωρισμού από το παιδί τους οι μητέρες να εκπαιδεύονται στην διατήρηση της γαλουχίας. 6. Στο νεογέννητο να δίνεται μόνο μητρικό γάλα, όχι άλλα υγρά, όχι συμπλήρωμα με ξένο γάλα, εκτός αν υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος. 7. Να εφαρμόζεται το σύστημα "rooming in", δηλαδή το νεογέννητο να μην αποχωρίζεται τη μητέρα του και να είναι μαζί της 24 ώρες το 24ωρο. 8. Ο θηλασμός να είναι χωρίς ωράριο και να διαρκεί απεριόριστο χρόνο, όσο έχει ανάγκη το βρέφος. 9. Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό στα παιδιά που θηλάζουν. 10. Να ιδρυθούν ομάδες υποστήριξης του μητρικού θηλασμού και μετά την έξοδο του νεογέννητου από το μαιευτήριο, στις οποίες να μετέχουν και μητέρες. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη Innocenti (Innocenti Declaration on the Protection,Promotion and Support of Breastfeeding) που έγινε την 1η Αυγούστου του 1990 στη Φλωρεντία, θα έπρεπε μέχρι το 1995 όλες οι κυβερνήσεις: * Να ορίσουν εθνική επιτροπή θηλασμού. * Στα μαιευτήρια να εφαρμόζονται τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό. * Να εφαρμόζεται απολύτως ο Διεθνής Κώδικας εμπορίας υποκαταστάτων μητρικού γάλακτος. * Να εφαρμοστεί ευεργετική νομοθεσία για τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας που θηλάζει. Τι από αυτά εφαρμόζεται στη χώρα μας; Είναι γνωστή η πρακτική των μαιευτηρίων όπου κάθε άλλο παρά αναγνωρίζεται το δικαίωμα του βρέφους στον θηλασμό. Κατά συνέπεια δεν ενισχύεται η εκπαίδευση των μητέρων για να θηλάσουν με επιτυχία. Έτσι παρατηρείται το θλιβερό φαινόμενο λίγες μητέρες να καταφέρνουν να θηλάσουν τα παιδιά τους, αλλά και για όσες το καταφέρνουν το διάστημα του θηλασμού να παραμένει πολύ μικρό. Είναι πρωταρχικής σημασίας να εφαρμοστούν αλλαγές στην περιγεννητική φροντίδα τέτοιες που να ευνοούν τον μητρικό θηλασμό κι αυτές είναι: * Να μη δίνεται νάρκωση στη μητέρα μετά τον φυσιολογικό τοκετό, αλλά και για την προγραμματισμένη καισαρική τομή να γίνεται επισκληρίδιος αναισθησία και όχι γενική νάρκωση. * Να τοποθετείται το μωρό αμέσως μετά τον τοκετό, γυμνό πάνω στο στήθος της μητέρας του, σκεπασμένο με μια κουβέρτα χωρίς να γίνονται οι διάφοροι χειρισμοί που συνηθίζονται στα μαιευτήρια. Έχει βρεθεί ότι τα μωρά που θηλάζουν αμέσως μετά τον τοκετό αναπτύσσουν ισχυρότερο δεσμό με τη μητέρα τους και θηλάζουν καλύτερα και μεγαλύτερο διάστημα. * Το μωρό να βρίσκεται στο ίδιο δωμάτιο με την μητέρα του. Είναι καιρός να σταματήσει ο παράλογος αποχωρισμός μητέρας-παιδιού που επιτελείται στα ελληνικά μαιευτήρια. Αποτελεί όχι μόνο πλήγμα για τον θηλασμό αλλά και αυξάνει τον κίνδυνο ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. * Να μην χορηγείται μπιμπερό είτε με γάλα αγελάδος, είτε με άλλα υγρά που προκαλεί στο μωρό σύγχυση θηλασμού και συχνά έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή του θηλασμού. Η συνήθης τακτική θηλασμού και συμπληρώματος με ξένο γάλα δεν έχει καμία θέση, γιατί στην πραγματικότητα η ανεπάρκεια παραγωγής μητρικού γάλακτος είναι μάλλον ψευδοπρόβλημα, αφού η ροή του γάλακτος από τον μαστό ακολουθεί τον νόμο προσφοράς και ζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερο τοποθετείται το μωρό στον μαστό και θηλάζει, τόσο περισσότερο γάλα παράγει η μητέρα ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του παιδιού της. Η προσθήκη ξένου γάλακτος και μάλιστα από τις πρώτες ημέρες της ζωής μέσα στο μαιευτήριο, παρεμβάλλεται στη διαδικασία αυτή, με αποτέλεσμα αναστολή στην παραγωγή του μητρικού γάλακτος και αποτυχία του θηλασμού. * Η εκπαίδευση σε θέματα θηλασμού από την περίοδο της εγκυμοσύνης είναι απαραίτητη. Η καθοδήγηση και η ενθάρρυνση πρέπει να συνεχίζονται τόσο στο μαιευτήριο μετά τον τοκετό αλλά και στο σπίτι. Αυτό πρέπει να γίνεται από ανθρώπους που οι ίδιοι είναι σωστά εκπαιδευμένοι στο θέμα και το γνωρίζουν σε βάθος, έτσι ώστε οι μητέρες να μη λαμβάνουν αντιφατικές πληροφορίες που τους προκαλούν σύγχυση και δυσκολεύουν την διαδικασία του θηλασμού. Είναι σημαντικό στην εποχή μας να σταματήσει η σύγχυση και η ουσιαστική υπονόμευση της τέχνης του θηλασμού, έτσι ώστε όλο και περισσότεροι άνθρωποι πέρα από τα λόγια και τις θεωρίες να γνωρίσουν την αξία του μητρικού θηλασμού στην πράξη για να επανεμφανιστεί το απλό και φυσικό που τόσο πολύ έχει ξεχαστεί στην εποχή μας. Ο θηλασμός είναι αναφαίρετο δικαίωμα που παρέχει αυτή η ίδια η Φύση. Είναι η αποδοχή της μητρότητας και το δώρο που ο ενήλικος κόσμος προσφέρει στο παιδί για να συνεχιστεί η ίδια η ζωή. Ο μητρικός θηλασμός, όπως και η γέννηση του παιδιού, ενδυναμώνει τις γυναίκες. Αυτή η δύναμη δεν είναι η κοινωνικά καθορισμένη «ανδρικού προφίλ» δύναμη που σημαίνει εξουσία, δόξα, χρήμα ή υλικά αγαθά. Είναι η δύναμη της ανατροφής, της εκπαίδευσης, της στοργής και της αγάπης που δίνει ποιότητα και νόημα στη ζωή μας. Η ικανότητα να δημιουργείς και να τρέφεις την ζωή είναι ένα εξαίρετο ανθρώπινο γεγονός που φέρνει την γυναίκα σε επαφή με την ουσία της ύπαρξης. Δεν υπάρχουν γεγονότα πιο ζωτικά για τον άνθρωπο από την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό ως σύνδεσμοι για την συνέχιση της ζωής και της εξέλιξής μας. Ημερομηνία καταχώρησης: 15.3.2007 |