Η κορτιζόνη. Ένα ταξίδι στο ασυνείδητο PDF Εκτύπωση E-mail
Υγεία - Θεραπευτική - Αρθρα Υγείας - Θεραπευτικής
Πέμπτη, 19 Απρίλιος 2007 03:17
του Γιώργου Τσαντάκη
(ιατρός, ομοιοπαθητικός)

Η διατροφή είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά κάθε έμβιας μορφής. Οι πρώτοι χαρακτηρισμοί των μορφών του ανθρώπινου είδους αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος συλλέγει την τροφή του. Έτσι έχουμε αρχικά τον άνθρωπο συλλέκτη και στη συνέχεια τον άνθρωπο κυνηγό. Είναι στην εποχή μας τόσο σημαντικό το θέμα της διατροφής, που καταλήγουμε να λέμε "πες μου τι τρως να σου πω ποιος είσαι" μια φράση που δηλώνει την άμεση σχέση του ανθρώπου με την ποιότητα και το είδος της διατροφής του. Έτσι, θέλοντας να μιλήσω για ένα πολύ σημαντικό θέμα της υγείας, δεν θα μπορούσα να μην ξεκινήσω από την διατροφή, και στη συνέχεια να ακολουθήσω την πορεία της τροφής στην κίνηση της μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό.

Το λίπος και η σόγια

θα μπορούσα να πάρω σαν παράδειγμα ένα από τα τρία βασικά συστατικά της ανθρώπινης θρέψης που είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Τα λίπη αν και δεν χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης στην Δυτική διατροφή ακολουθούν μια ενδιαφέρουσα πορεία στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα φασόλια της σόγιας, γνωστά στους χορτοφάγους, τροφή αρκετά πλούσια σε λευκώματα μπορούν επίσης να φανούν χρήσιμα σε μια περιήγηση στον κόσμο της ανθρώπινης διατροφής. Στην μια και την άλλη περίπτωση, χρειάζομαι ένα όχημα που θα μπορούσε να με μεταφέρει στη πορεία μου μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό από το φυσικό του σώμα μέχρι τις λεπτές ψυχοδιανοητικές του καταστάσεις, ένα όχημα που δεν θα ξένιζε τον οργανισμό καθώς θα κυκλοφορούσε στα άδυτα του και θα ήταν εξίσου εύκολο να εισδύσει στην κυκλοφορία του.

Μία τροφή με το οποιοδήποτε λιπαρό συστατικό της, έχει σαν την πιο ασφαλή φυσική είσοδο το στόμα. Διατρέχει στην συνέχεια τον πεπτικό σωλήνα, υφιστάμενη συνεχή επεξεργασία από πεπτικά ένζυμα και καταλήγει στο έντερο όπου απορροφάται στο δίκτυο των εντερικών λεμφαγγείων για να χυθεί στην συνέχεια σαν λέμφος, πλούσια σε λιπαρά συστατικά στην κυκλοφορία του αίματος. Και να επιτέλους στο μοναδικό θερμό, υγρό και κόκκινο περιβάλλον της κυκλοφορίας. Στη συνέχεια με την περαιτέρω δράση ενζύμων η οποιαδήποτε μορφή λιπαρών καταλήγει να γίνει μια ποσότητα χοληστερόλης. Χοληστερόλη! Εδώ αρχίζει να κινείται ο φόβος και η αγωνία. Κινητοποιείται αμέσως το συναίσθημα μου. Και μετά αρχίζουν οι νοητικοί συνειρμοί: χοληστερόλη > αθηρωμάτωση > στένωση των αγγείων > έμφραγμα, εγκεφαλικό, και να λοιπόν, πόσο απλό και εύκολο ήταν να φτάσω μέχρι τις λεπτές συναισθηματικές και διανοητικές λειτουργίες με όχημα πάντα τα συστατικά της διατροφής μου, να αρχίσω να κινούμαι στους συναισθηματικούς χώρους αλλά και στο χώρο των σκέψεων και των συλλήψεων. Όμως, πρέπει να εξηγήσω τα πράγματα στη σκέψη μου και να διαλύσω τις ανησυχίες στο συναίσθημα μου. Η χοληστερόλη μου κατά βάση δεν είναι δολοφόνος! Ένα αθώο μόριο είναι που μπορεί χαριτωμένα και έξυπνα να κινείται παντού. Δεν της αρέσει να στέκεται μόνο στα τοιχώματα των αγγείων όπως την έχουν καταδικάσει οι άνθρωποι, αλλά στην πορεία της περνάει από τα επινεφρίδια όπου υφίσταται υπομονετικά τις μεταμορφώσεις που εκείνος ο τόπος αναγκαστικά της επιβάλλει, γιατί κάθε όργανο στο σώμα, στην δική του επικράτεια, επιβάλλει τους όρους και τις συνθήκες ζωής που είναι αναγκαίες γι’ αυτό.

Μια από ης μεταμορφώσεις της χοληστερόλης είναι η κορτιζόλη ή κορτιζόνη αν το θέλετε πιο απλά. Μεταμορφωμένη και σχεδόν αγνώριστη φεύγει από τα επινεφρίδια ακολουθώντας ξανά την κόκκινη πορεία του αιμάτινου ρεύματος. Κορτιζόλη, ξανά φόβος στις παρενέργειες ή ανακούφιση στην ιδέα ενός πανίσχυρου φαρμάκου. Και να ξανά και πάλι, με όχημα την κορτιζόνη αυτή την φορά, στις λεπτές περιοχές του ψυχοδιανοητικού ανθρώπου. Και όπως κάθε φορά που επιτρέπουμε σε μια τροφή να εισέλθει στο σώμα μας την προετοιμάζουμε κατάλληλα, δηλαδή την πλένουμε και της αφαιρούμε οτιδήποτε το εξωτερικό, όπως φλούδα κοτσάνι κ.λ.π, το ίδιο θα έπρεπε να κάνουμε με οτιδήποτε επιτρέπουμε να εισέρχεται στον συναισθηματικό ή διανοητικό κόσμο μας, απαλλάσσοντας από προηγούμενες συναισθηματικές φορτίσεις ή διανοητικές προκαταλήψεις.

Η ιστορία

Το 1948, όταν άρχισαν να χρησιμοποιούν την κορτιζόνη για την θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας οι Eaward C. Kendall και Philip S. Hench, δεν μπορούσαν να συλλάβουν τον δρόμο που θα έπαιρνε η ανακάλυψη τους. Εν τω μεταξύ όμως μοιράζονται το Νόμπελ Ιατρικής του 1950 για την απομόνωση και την κλινική εφαρμογή της κορτιζόνης. Ανακάλυψη που άλλαξε δραματικά την εικόνα της θεραπευτικής. Αυτό σημαίνει πως η ουσία που ανακαλύφθηκε στη συνέχεια δοκιμάστηκε και εφαρμόστηκε στην αντιμετώπιση πάρα πολλών νοσημάτων. Και λέω αντιμετώπιση και όχι θεραπεία, για τον λόγο ότι η θεραπεία είναι συνδεμένη με την ίαση ενώ η αντιμετώπιση συνήθως σημαίνει την χορήγηση ενός φάρμακου με κάποια αποτελέσματα που δεν φτάνουν την τελική ίαση. Την εποχή εκείνη ο κόσμος μόλις πριν λίγα χρόνια είχε βγει από έναν παγκόσμιο πόλεμο γεμάτος πληγές και πόνο και πραγματικά χρειαζόταν ένα φάρμακο για τις πληγές και τον πόνο του, αλλά για ποιες πληγές και ποιόν πόνο; Τον φυσικό, τον συναισθηματικό για χαμένους ανθρώπους ή για τον διανοητικό πόνο μιας ανθρωπότητας χαμένης στην αλαζονεία και την φιλοδοξία; Αρχικά η κορτιζόνη ήταν ένα πανάκριβο φάρμακο που μόνο λίγα χρόνια αργότερα ύστερα από την επιτυχή σύνθεση της στο εργαστήριο έγινε προσιτό στον περισσότερο κόσμο. Η πρώτη επιτυχής σύνθεση της κορτιζόνης έγινε από τον Percy Lavon Julian με την χρήση μιας πρωτεΐνης που εξάγεται από την σόγια.

Να λοιπόν η σόγια πού λέγαμε. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την ταχύτερη διάδοση της χρήσης της, αρχικά εστιασμένη κυρίως στην θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Από εδώ και πέρα πού να σταθούμε στην πορεία μας στον άνθρωπο για να δούμε την πολύπλευρη πορεία και δράση της κορτιζόνης στον ανθρώπινο οργανισμό;

Πολύ συχνά τα ταξίδια γίνονται ανιαρά και πληκτικά αν περιορίζονται σε μια κίνηση στον τόπο, αν δεν συνοδεύονται από μια αντίστοιχη κίνηση στον χρόνο που αναφέρεται σαν ιστορία του τόπου. Δηλαδή η ιστορία ενός τόπου είναι η συμβολή της χρονικής με την χωρική διάσταση του. Στο δικό μας ταξίδι πρέπει να δούμε την ιστορία ανατρέχοντας στον χρόνο κάθε ανθρώπινης μορφής. Λίγο μετά από την συγχώνευση του σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο, και ιδιαίτερα την τρίτη εβδομάδα της κύησης το έμβρυο έχει την μορφή ενός δίσκου που αποτελείται από 3 στιβάδες το ενδόδερμα, το μεσόδερμα και το εξώδερμα. Ο φλοιός των επινεφριδίων όπου παράγεται η κορτιζόνη σχηματίζεται από μεσόδερμα ενώ ο μυελός των επινεφριδίων από το νευροεξώδερμα. Η διαφοροποίηση των ζωνών που έχει ο φλοιός των επινεφριδίων αρχίζει στο τέλος της όψιμης εμβρυϊκής περιόδου και δεν τελειώνει παρά στον 3ο χρόνο της μεταγεννητικής ζωής. Από τον ίδιο εμβρυϊκό ιστό, το μεσόδερμα, παράγεται η καρδιά και τα αγγεία, το λεμφικό σύστημα το ουροποιογεννητικό σύστημα οι μύες του κορμού και το κρανίο. Από τα μέσα λοιπόν του δεύτερου μήνα της εγκυμοσύνης, αρχίζει να εμφανίζεται και λίγο αργότερα να λειτουργεί ο φλοιός των επινεφριδίων και παράλληλη αρχίζει η ιστορία της κορτιζόνης στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.

Το ταξίδι

Η κορτιζόνη καθώς κυκλοφορεί εισέρχεται στα κύτταρα και εκεί δρώντας έμμεσα στο DNA επηρεάζει της σύνθεση πολλών πρωτεϊνών. Αλλά και στα λευκώματα τα ίδια δρα αυξάνοντας τον καταβολισμό τους με την δράση της κορτιζόνης στο συκώτι έχουμε σαν αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων σακχάρου του αίματος. Αλλά και στο πέρασμα της από το νευρικό σύστημα αφήνει έντονα τα ίχνη της δράσης της, η κορτιζόνη.

Έχει άμεση επίδραση στην λειτουργία των αισθήσεων καθώς έχει παρατηρηθεί ότι η μείωση των επιπέδων της κορτιζόνης, αυξάνει την ευαισθησία της γεύσης και της όσφρησης, ενώ σε φαρμακευτικές δόσεις μπορεί να προκαλέσει συμπτωματολογία που μοιάζει με την ψύχωση.

Με το ανοσοποιητικό σύστημα, επίσης, έχει ιδιαίτερη συμπάθεια η κορτιζόνη καθώς αναστέλλει την φλεγμονώδη αντίδραση των ιστών προς το τραύμα αλλά και τις αλλεργικές αντιδράσεις των διαφόρων ιστών. Λόγω της δράσης της αυτής, στην καταστολή των φλεγμονών έχει χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα στην αντιμετώπιση των νόσων του κολλαγόνου (συνδετικού ιστού) όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο λύκος. Λόγω της αντιαλλεργικής της δράσης χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση έντονων αλλεργικών αντιδράσεων όπως επίσης και σε περιπτώσεις άσθματος που μερικές φορές γίνεται επικίνδυνο ακόμη και για την ζωή του αρρώστου. Στον χρόνο της ανθρώπινης ζωής, η κορτιζόνη υφίσταται συνεχείς διακυμάνσεις ανάλογα με τον εκάστοτε χώρο που ζει ο άνθρωπος.

Βέβαια σαν χώρο θα πρέπει να θεωρήσουμε το οποιοδήποτε περιβάλλον με τα αναπόσπαστα συναισθηματικά δρώμενα εντός αυτού. Δεν μπορούμε από το περιβάλλον της οικογένειας να διαχωρίσουμε όλη την συναισθηματική ατμόσφαιρα, που ωστόσο μπορεί να εκλαμβάνεται διαφορετικά από το κάθε άτομο. Το ίδιο συμβαίνει με το επαγγελματικό και κοινωνικό περιβάλλον. Αυτό το περιβάλλον μπορεί να είναι φιλικό, αδιάφορο ή εχθρικό, σε κάθε περίπτωση όμως χρειάζεται οι αναγκαίες ρυθμιστικές κινήσεις μας για την προσαρμογή μας σε αυτό. Έτσι, σε ένα περιβάλλον αισθανόμαστε γαλήνη και ηρεμία, με αποτέλεσμα την μείωση της συχνότητας του καρδιακού παλμού, την μείωση της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων σακχάρου και αδρεναλίνης στο αίμα, ενώ το αντίθετο θα συμβεί σε ένα περιβάλλον που το αισθανόμαστε σαν εχθρικό. Όλη αυτή η δραστηριότητα προσαρμοστικών ρυθμίσεων του σώματος για την αντιμετώπιση ενός ψυχικού ή διανοητικού περιβάλλοντος, φιλικού ή εχθρικού, είναι μια ασυνείδητη δραστηριότητα του σώματος.

Σώμα - νους

Πολλές φορές ψάχνουμε να βρούμε τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο σώμα και την διάνοια, έναν τρόπο με τον οποίο αυτά τα δυο θα μπορούν να συναλλάσσονται και ουσιαστικά να συλλειτουργούν. Ας επιστρέψουμε ξανά στο παράδειγμα μας. Τι διανοητικό περιεχόμενο έχει για μας η κορτιζόνη, όχι πια ως ουσία αλλά ως νοητικό ή συναισθηματικό μήνυμα; Αυτή η ερώτηση μας φέρνει ενώπιον αυτού που αποκαλούμε συνειδητότητα, δηλαδή κατά πόσο το διανοητικό μήνυμα έχει σχέση με το φυσικό αντίστοιχο του; Η συνειδητότητα είναι αυτή που μας συνδέει με την πραγματικότητα μας. Δίνει ζωή στον χαμένο κρίκο της ανθρώπινης ύπαρξης. Το άκουσμα της λέξης χοληστερόλη ή κορτιζόνη σηματοδοτεί μια ορισμένη περιοχή του ψυχοδιανοητικού μου κόσμου διαφορετική σε κάθε άνθρωπο - ωστόσο το ψυχοδιανοητικό σήμα δεν μπορεί άμεσα να επηρεάσει τις αντίστοιχες φυσικές λειτουργίες μου. Και ενώ έχω βεβαιωθεί ότι η κορτιζόνη σαν φυσική ουσία ή νοηματικό σήμα δρα σε όλα τα πεδία της ύπαρξης μου - φυσικό, συναισθηματικό και διανοητικό - ωστόσο η λειτουργία του ενός δεν μπορεί σε όλες τις περιπτώσεις να επηρεάσει την λειτουργία των άλλων. Αυτή η έλλειψη αμφισημίας στην σχέση νου - σώματος καλύπτεται με την εμφάνιση αυτού που ονομάζουμε διεύρυνση της ανθρώπινης συνειδητότητας. Παρά όλα αυτά η κορτιζόνη υφίσταται και δρα και υπερεκκρίνεται σε περιπτώσεις στρες ή ακραίων ψυχολογικών καταστάσεων. Διακρίνουμε την ύπαρξη ενός συστήματος ελέγχου του ασυνείδητου μέρους της ύπαρξης αλλά και την ύπαρξη ενός άλλου συνειδητού συστήματος που μπορεί να βλέπει και να αντιλαμβάνεται τις λειτουργίες του ασυνείδητου, να επηρεάζεται από αυτές χωρίς ωστόσο να μπορεί βουλητικά να τις επηρεάσει.

Η επόμενη μέρα

Τώρα, πενήντα χρόνια αργότερα, έχουμε δει ένα μεγάλο μέρος των αποτελεσμάτων αλλά και των παρενεργειών της, στους τομείς που δοκιμάστηκε και ακόμη χρησιμοποιείται αλλά και σε εκείνους που αποδείχτηκε πως δεν είχε την επιθυμητή αποτελεσματικότητα. Σε πολλές αρρώστιες έχει χρησιμοποιηθεί σαν η μοναδική θεραπεία ενώ σε άλλες χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα. Το γεγονός ότι αποτελεί μια ουσία που ο ίδιος οργανισμός παράγει και εκκρίνει από τα επινεφρίδια σφραγίζει μια ακόμη απαρχή στην θεραπευτική. Την χρήση ενδογενώς παραγόμενων ουσιών για την θεραπεία του οργανισμού. Λίγο αργότερα από την ανακάλυψη της κορτιζόνης, μια άλλη ουσία που έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο στην θεραπευτική θα ανακαλυφθεί για να δώσει άλλο ένα πειστήριο ότι ο οργανισμός έχει τα μέσα που χρειάζεται για να θεραπευτεί και αυτή η άλλη ουσία είναι η Ιντερφερόνη. Η ανακάλυψη της Ιντερφερόνης το 1957 άνοιξε πλατιά τον δρόμο για την ανακάλυψη νέων βιολογικά δραστικών μορίων αλλά εμφάνισε και ένα άλλο χώρο μελέτης στον οργανισμό, τον χώρο του δικτύου αλληλεπιδράσεως των βιολογικών μορίων. Από κει και πέρα ένας τεράστιος τομέας των δραστικών βιολογικών μορίων αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς προσθέτοντας συνέχεια νέες ουσίες στην κατηγορία αυτή. Η εισαγωγή από τον Κλώντ Μπερνάρ της έννοιας της ομοιόστασης και της ισορροπίας στον οργανισμό βρίσκει άλλη μία διάσταση στην εφαρμογή της. Με την ανακάλυψη του δικτύου των βιολογικών μορίων, αναφαίνεται ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός κάνοντας συνεχείς μικρές τροποποιήσεις στην παραγωγή και στην αναστολή της παραγωγής των ουσιών πετυχαίνει την εμφάνιση μιας δυναμικής σταθερότητας.

Το ασυνείδητο δεν αμφιταλαντεύεται και δεν αμφιβάλλει. Δεν χρειάζεται χρόνο για να σκεφτεί αλλά στιγμιαία αντιλαμβάνεται το αποτέλεσμα (E.V Hartmann). To ανοσοποιητικό σύστημα και η εν γένει άμυνα του οργανισμού αποτελεί ένα πολύ πολύπλοκο σύστημα βασισμένο κυρίως στην αλληλεπίδραση - ενίσχυση ή αναστολή - των μορίων που συμμετέχουν σε αυτό. Όταν ο οργανισμός λειτουργεί φυσιολογικά, γνωρίζει τον χρόνο που θα εκκρίνει μια ουσία και την ποσότητα που χρειάζεται από αυτήν για την φυσιολογική του λειτουργία. Είναι χαρακτηριστική η καμπύλη έκκρισης της κορτιζόνης που φθάνει στο ανώτερο σημείο της το πρωί και το απόγευμα. 'Όταν η παραγωγή μειώνεται ή αυξάνεται υπερβολικά τότε οδηγούμαστε σε παθολογικές καταστάσεις. Ο ρόλος της στην καθημερινή μας ζωή είναι σημαντικός για την ρύθμιση πολλών βασικών λειτουργιών που σχετίζονται με τον μεταβολισμό και άλλες ζωτικές λειτουργίες. Έτσι τώρα πια μιλώντας για την δράση της κορτιζόνης πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψη όλες τις διαστάσεις του ανθρώπινου όντος που μπορεί να επηρεάσει. Έρευνες, πριν αρκετά χρόνια, έδειξαν πως ένας υποπληθυσμός ατόμων με μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές υπερέκκριναν κορτιζόλη και είχαν ανώμαλο ρυθμό ημερήσιας έκκρισης κορτιζόλης. Κάποτε την έλεγαν "vis medicatrix" και εννοούσαν την παρουσία της δύναμης που με την βούληση του μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος και να θεραπευθεί, όταν βέβαια ή βούληση ήταν αρκετά ισχυρή για να το πετύχει. Αργότερα, κάποια στιγμή, μάλλον το ίδιο θα εννοούσε ο Ιησούς από την Γαλιλαίο όταν επικαλούμενος την παρουσία της αγάπης Του βεβαίωνε την ίαση των αρρώστων. Την έλλειψη και το κενό της ανθρώπινης ύπαρξης στην συμμετοχή της στην ενότητα του Παντός ήλθε να επισημάνει ο όρος ασυνείδητο. Αυτό το ταξίδι έγινε σε ένα κόσμο γνωστό, πολύ γνωστό και πολυσυζητημένο, το ανθρώπινο σώμα, αλλά και τόσο άγνωστο και ταυτόχρονα ξένο και πολλές φορές εχθρικό. Ο κόσμος αυτός είναι γνωστός αλλά και ξένος. Γνωστός γιατί τον έχει αναλύσει ο ανθρώπινος νους ψυχρά με την γνώση του, ξένος γιατί η ανθρώπινη αγάπη δεν τον έχει ζεστάνει στην θέρμη της αγκαλιάς της. Α-συνείδητο δεν είναι το ά-γνωστο αλλά εκείνο που η συνειδητότητα δεν βιώνει ως δικό της. Στο συκώτι η κορτιζόνη έχει πολλά να κάνει πριν τελειώσει την ζωή της σε αυτό το όργανο. Η κορτιζόλη μεταβολίζεται στο συκώτι και από εκεί αποβάλλεται στα ούρα κλείνοντας τον κύκλο ζωής της. Όμως ότι γεννιέται πεθαίνει. Την ίδια πορεία ακολουθεί και οποιοδήποτε μόριο της ουσίας που μας οδήγησε στο ταξίδι μας στον ανθρώπινο οργανισμό αλλά και στις υπόλοιπες διαστάσεις ύπαρξης του ανθρώπου.

Ημερομηνία καταχώρησης: 19.4.2007