Επιστήμη -
Επιστημονικά άρθρα
|
Πέμπτη, 10 Μάιος 2007 22:17 |
'Οταν λέμε νοημοσύνη, συνήθως και βάσει της κλασικής ψυχολογίας, αναφερόμαστε στην ικανότητα που έχει το άτομο να σκέπτεται και να μαθαίνει. Ο Daniel Goleman το 1990 τάραξε τα νερά της επιστημονικής κοινότητας, καθώς εισήγαγε τον όρο: "Συναισθηματική Νοημοσύνη", δηλαδή την ικανότητα του ανθρώπου να εναρμονίζεται με τα συναισθήματα τα δικά του, αλλά και των άλλων ανθρώπων με τους οποίους έρχεται σε επαφή και δημιουργεί σχέσεις. 'Ετσι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι κάτι πέραν της νοημοσύνης, που διαθέτει κάποιος άνθρωπος, οποιουδήποτε δείκτη.
Δεν έφτανε όμως αυτό και σήμερα εμφανίζει έναν καινούριο όρο: την "Κοινωνική Νοημοσύνη". Η έρευνα στα πλαίσια των κοινωνικών νευροεπιστημών αποκαλύπτει ότι ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι προγραμματισμένος για να αναπτυχθεί η κοινωνικότητα και η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους. Η ποιότητα των σχέσεων με τους άλλους ανθρώπους δείχνει τον βαθμό της κοινωνικής νοημοσύνης, η οποία είναι ανεξάρτητη από τον δείκτη νοημοσύνης του ατόμου. Η ποιότητα αυτή αναγνωρίζεται από τις πράξεις ενός ατόμου, οι οποίες ενισχύουν τις καλές σχέσεις και την συνεργασία με τους άλλους.
Ο Αριστοτέλης είχε πει: "Ο άνθρωπος είναι ζώο κοινωνικό".
'Ισως όμως αυτό πέρασε απαρατήρητο και δεν δώσαμε την ανάλογη σημασία στο βαθύτερο νόημα αυτής της διατύπωσης.
Βέβαια με τις σύγχρονες ανακαλύψεις στην περιοχή του ανθρώπινου εγκεφάλου και μέσα από την ανάπτυξή του και την εξέλιξή του με τον χρόνο, η επιστήμη μπορεί να μας βοηθήσει ιδιαίτερα στον τομέα αυτόν.
Ο εγκέφαλος, σε όλα τα είδη που διαθέτουν στοιχειώδες νευρικό σύστημα, αποτελείται από ένα πρωτόγονο και βασικό κομμάτι, που λέγεται εγκεφαλικό στέλεχος και ρυθμίζει βασικές ζωτικές λειτουργίες, όπως είναι η αναπνοή, ο μεταβολισμός, οι στερεότυπες κινήσεις κ.λπ.. 'Ομως, με την πάροδο του χρόνου προστέθηκαν και νέα τμήματα, μέχρι την εμφάνιση του νεοφλοιού, όπου βρίσκονται όλα τα κέντρα της σύνθεσης και κατανόησης του υλικού των αισθήσεων. Ο νεοφλοιός στον Homo Sapiens είναι πολύ πιο εκτεταμένος από ό, τι σε άλλα είδη και με συνεχή αύξηση των διασυνδέσεων μεταξύ των νευρικών κυττάρων, τα οποία αποκαλούνται νευρώνες του εγκεφάλου. Τα είδη που δεν έχουν νεοφλοιό δεν γνωρίζουν την έννοια της ομάδας.
Παρατηρούνται δύο εγκεφαλικοί δρόμοι, στην λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Ο ένας δρόμος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως "κατώτερος δρόμος" με την έννοια του αυτόματου-ασυνειδήτου.
Ο άλλος δρόμος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως "ανώτερος δρόμος" με την έννοια του επεξεργασμένου και συνειδητού στοιχείου. Γι' αυτό και η ταχύτητα του πρώτου δρόμου είναι πολύ μεγαλύτερη από την ταχύτητα του δευτέρου.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ανακαλύφθηκε η δραστηριοποίηση στον εγκέφαλο των λεγομένων "κατοπτρικών νευρώνων". Οι νευρώνες αυτοί, με την δράση τους, είναι υπεύθυνοι για τον συγχρονισμό των εγκεφάλων δύο ανθρώπων, πράγμα που αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την κοινωνική νοημοσύνη. Οι κατοπτρικοί νευρώνες ελέγχουν τις κοινωνικές μας δεξιότητες. Μας βοηθούν να καταλαβαίνουμε αυτό που βλέπουμε σε κάποιον άλλον, ώστε να αντιδρούμε γρήγορα και ορθά, όπως επίσης και να καταλαβαίνουμε τις προθέσεις των άλλων και επομένως την παρατηρούμενη συμπεριφορά τους. Στο ξεκίνημα της ζωής των ανθρώπων, επιτρέπουν την αρχική μάθηση, ώστε το παιδί να αποκτήσει ικανότητες, εγγράφοντας στον εγκέφαλό του "ορθά" πρότυπα, με την βοήθεια των οποίων αργότερα να μοιράζεται τις ανάγκες με τους άλλους, τα συναισθήματα των άλλων και να οδηγείται στην κατάσταση της ανθρωπιάς.
'Εχει λεχθεί σε παραδόσεις ότι: "Τα μάτια είναι τα παράθυρα της ψυχής". Πραγματικά, είναι γνωστό ότι από τα μάτια ξεκινούν νευρικές ίνες οι οποίες καταλήγουν στην περιοχή του προμετωπιαίου φλοιού, δομή βασική για την επικοινωνία και την κοινωνική νοημοσύνη. Η περιοχή αυτή συνδέει τρεις περιοχές του εγκεφάλου: τον εγκεφαλικό νεοφλοιό, το σκεπτόμενο μέρος, την αμυγδαλή, όπου προκύπτουν πολλές συναισθηματικές αντιδράσεις και το εγκεφαλικό στέλεχος, το οποίο ελέγχει τις αυτόματες αντιδράσεις.
Για τον Goleman είναι το σημείο όπου συναντιούνται οι δύο δρόμοι που αναφέρθηκαν πιο πάνω.
Αν ξαναγυρίσουμε, λοιπόν, στην φράση του Αριστοτέλη, ότι ο άνθρωπος είναι ζώο κοινωνικό, υπάρχει εγγενώς μέσα του η δυνατότητα -ακόμη και γονιδιακά- να υπερβεί την κατάσταση του ζώου αναπτύσσοντας την κοινωνική νοημοσύνη. Χρειάζεται όμως βοήθεια και ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της ζωής του. 'Εχει κατά κάποιον τρόπο ανάγκη να οδηγηθεί στους κανόνες και τις αρχές της κοινωνίας. Η πρώτη του κοινωνική αλληλεπίδραση συμβαίνει εντός της δυαδικής σχέσης με την μητέρα του. Πρόκειται για μια επικοινωνία στην πιο στοιχειώδη και αυθόρμητή της μορφή. Αν αυτή η συνομιλία είναι επιτυχής, τότε έχουμε καλή αρχή. Αυτή η συνομιλία επεκτείνεται με τον πατέρα, τα αδέλφια, το σχολείο κ.λπ. για να αναπτύσσεται έτσι η κοινωνική νοημοσύνη.
Εδώ φαίνεται η σημασία της επίδρασης των γονέων, αλλά και εν γένει του περιβάλλοντος εντός του οποίου αναπτύσσεται ο κάθε άνθρωπος!
Εδώ φαίνεται η αξία της συλλογικότητας!
Εδώ φαίνεται ότι η κοινωνική νοημοσύνη εστιάζεται και τονίζει περισσότερο το "Είναι" παρά το "'Εχειν"! Σταμάτης Τσαχάλης |