Πορεία για την ελευθερία προς τη ζωή

Πέμπτη, 15 Μάρτιος 2007 00:49

Ποιός θα μπορούσε να διαφωνήσει ότι η ελευθερία συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πιο πολύτιμα αγαθά του ανθρώπου, ανάμεσα στις πιο σημαντικές καταστάσεις που πρέπει να διέπουν τη ζωή του εσωτερικά και εξωτερικά; Προσωπική ζωή, πνευματική ζωή και πορεία, διεύρυνση της συνειδητότητας, υγιής κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη, πολιτισμός, εκπαίδευση, τέχνη, διαμόρφωση προσωπικότητας,... κανένα από αυτά δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς ελευθερία. Η ελευθερία είναι μια απαραίτητη συνθήκη για κάθε άτομο και κάθε κοινωνία. Πόσοι, όμως, αγώνες δεν έχουν γίνει και δεν θα γίνουν ακόμα για την απόκτησή της! Πόσο αίμα δεν έχει χυθεί και δεν θα χυθεί ακόμα για την υπεράσπισή της! Πόσα βάσανα, πόσος πόνος, δεν βιώνεται καθημερινά από την έλλειψή της!

Στη Βρετανία αυτές τις μέρες, μέλη της οργάνωσης Lifeline Expedition (Αποστολή Γραμμή Ζωής) με τον επεξηγηματικό υπότιτλο Θεραπεύοντας το Παρελθόν, Μεταμορφώνοντας το Μέλλον, πραγματοποιούν μια πορεία 400 περίπου χιλιομέτρων, ως ανάμνηση της 200ης επετείου από την ψήφιση νόμων κατά του δουλεμπορίου στη Βρετανία, και ως μια ελάχιστη εκδήλωση συγνώμης προς τα εκατομμύρια των θυμάτων αυτού του τόσο ιδιόρρυθμου «εμπορίου».
Στην πορεία αυτή, όπως και σε άλλες που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια, άνθρωποι από διάφορες χώρες, λευκοί εθελοντές και απόγονοι σκλάβων, δένονται μεταξύ τους με υποζύγια και αλυσίδες, όπως οι σκλάβοι, και βαδίζουν μέσα από τα κέντρα των πόλεων, σε μια συμβολική αντιστροφή του εξευτελισμού που υπέφεραν οι μαύροι σκλάβοι, απ' τη στιγμή της σύλληψής τους στις ακτές της Δυτικής Αφρικής, μέχρι την άφιξή τους στις Δυτικές Ινδίες και την Αμερική. Κάποιες φορές, άμεσοι απόγονοι σκλάβων μπόρεσαν να συναντηθούν με άμεσους απογόνους των αφεντικών των προγόνων τους.

Η πρωτοβουλία των εθελοντών της Αποστολής Γραμμή Ζωής, μας ωθεί να στρέψουμε για λίγο την προσοχή μας στο τόσο «βολικά» ξεχασμένο θέμα της δουλείας, όχι μόνον του παρελθόντος, αλλά και του παρόντος, όχι μόνον των άλλων, αλλά και του εαυτού μας.

Η δουλεία πλήττει τις ζωές και τις συνειδήσεις των ανθρώπων από τα πιο αρχαία χρόνια, αλλά η δραστηριότητα που ξεκίνησε το 1444 από τους Πορτογάλους και κορυφώθηκε γύρω στα 1780-1790, με πρωταγωνιστές όλες τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις της Ευρώπης και θύματα τους «μαύρους» της Δυτικής κυρίως Αφρικής, δεν είχε ποτέ στο παρελθόν τέτοια έκταση και χαρακτήρα, για τα οποία δεν χρειάζεται να αναφέρουμε τώρα τίποτε περισσότερο. Αυτή τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, η συνείδηση της ανθρωπότητας την ανέχτηκε για περισσότερο από τετρακόσια χρόνια. Νόμοι κατά του δουλεμπορίου άρχισαν να ψηφίζονται από το 1804, και έπρεπε να φτάσει το 1848 για να αρχίσει να κηρύσσεται παράνομη και η κατοχή σκλάβων, με τελευταίες χώρες που προχώρησαν σ’ αυτή την κατάργηση την Πορτογαλία, την Κούβα και τη Βραζιλία, ενώ στη Β. Νιγηρία αυτό συνέβηκε μόνο το 1936.

Η οργάνωση Αποστολή Γραμμή Ζωής, που μας θύμισε το θέμα της δουλείας, ιδρύθηκε από το Ίδρυμα Fountain Gate, που δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει το φιλανθρωπικό έργο του Ντέιβιντ και της Παμ Ποττ. Το έργο αυτό έχει σαν στόχο να ευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους στην ανάγκη συμφιλίωσης μεταξύ λαών που στο παρελθόν είχαν βρεθεί σε σχέση θύματος-θύτη, κατακτητή-υπόδουλου. Ο Ντέιβιντ Ποττ εργάστηκε για 10 χρόνια σε κέντρα αποτοξίνωσης και απασχόλησης νέων, και στη συνέχεια δίδαξε σε δημόσια και χριστιανικά σχολεία για 19 χρόνια.

Στα πλαίσια του παραπάνω έργου, ο Ντέιβιντ και η Παμ ξεκινούν το 1989 μια σειρά από Πορείες Προσευχής. Η πρώτη έγινε στα αρχαία σύνορα μεταξύ Αγγλίας και Ουαλίας, με κύριο στόχο τη συμφιλίωση μεταξύ των δύο αυτών εθνοτήτων. Το 1995 ηγήθηκαν πορείας που συγκέντρωσε έφηβους από τη Γερμανία, την Τσεχοσλοβακία και την Πολωνία, στην περιοχή όπου συναντιόνται αυτές οι τρεις χώρες, 50 ακριβώς χρόνια μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Το 1996 η πορεία πραγματοποιήθηκε κατά μήκος του Τάμεση και το 1997 πάνω στην πορεία που ακολουθούσαν οι πρώτοι Κέλτες ιεραπόστολοι στην Αγγλία. Η Αποστολή Γραμμή Ζωής είναι η τελευταία δραστηριότητα του Ντέιβιντ και της Παμ Ποττ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το πώς ο Ντέιβιντ Ποττ εμπνεύστηκε την ιδέα για την Αποστολή Γραμμή Ζωής. Κάποιο πρωινό του 1997, πριν ξυπνήσει ακόμα καλά, είδε στο μυαλό του την καθαρή εικόνα ενός φιδιού που τυλίγονταν γύρω από ένα στύλο όπως αυτός που αναφέρεται στην Αγία Γραφή, Αριθμοί 21.4-9. Αναρωτήθηκε «γιατί το βλέπω αυτό;» και αμέσως ο στύλος μετατράπηκε στο μεσημβρινό του Γκρίνουιτς, ενώ το φίδι μετατράπηκε σ’ ένα μονοπάτι που περικύκλωνε τη γραμμή του μεσημβρινού με ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Συνειδητοποίησε τότε ότι το φίδι ήταν ένα συμπαντικό σύμβολο θεραπείας, και ότι η γραμμή του μεσημβρινού του Γκρίνουιτς, που αποτελεί ένα διεθνές ορόσημο όσον αφορά τις μετρήσεις της γεωγραφίας και του χρόνου, σηματοδοτούσε την αντίθεση ανάμεσα στα πλούσια κράτη της Ευρώπης και τις φτωχές χώρες της Δυτικής Αφρικής. Τέλος, συνδύασε την ύψωση του φιδιού από τον Μωυσή στην έρημο, με τη συμφιλιωτική πράξη της αγάπης του Χριστού για τον κόσμο, όπως αναφέρεται στο Κατά Ιωάννη 3.14-16.

Σε συνέχεια αυτού του οράματος, προγραμμάτισε έναν επταετή κύκλο πορειών και άλλων εκδηλώσεων, και έθεσε τους στόχους της Αποστολής Γραμμή Ζωής, που είναι:

* να ζητήσει συγνώμη για το ρόλο των Ευρωπαίων και ιδιαίτερα της Εκκλησίας στο δουλεμπόριο,

* να αναζητήσει τρόπους για την αποκατάσταση των ζημιών που έχουν γίνει,

* να δημιουργήσει έναν ασφαλή χώρο για διάλογο και την καλλιέργεια θεραπείας και συμφιλίωσης,

* να συγκεντρώσει πόρους για την πραγματοποίηση έργων στην Αφρική και την Καραϊβική, και για την ενθάρρυνση εμπορικών συναλλαγών που θα αντιστρέψουν την ροή από τον νότο προς τον βορρά, η οποία μέχρι τώρα έχει πραγματοποιηθεί σε βάρος πάντα της Αφρικής,

* να ενημερώσει και να εκπαιδεύσει τους ανθρώπους σε θέματα δουλείας, ρατσισμού και συμφιλίωσης,

* και τέλος να στρέψει την προσοχή σε θέματα σύγχρονης δουλείας και να αγωνιστεί για την κατάργησή τους.

Η πρώτη πορεία έγινε το 2000 στην Αγγλία κατά μήκος του μεσημβρινού του Γκρίνουιτς, και ακολούθησαν πορείες στη Γαλλία το 2002, στην Ισπανία και την Πορτογαλία το 2003, στις Η.Π.Α. το 2004, στην Καραϊβική και την Ολλανδία το 2005 και στη Δυτική Αφρική το 2006.

Ο επταετής κύκλος ολοκληρώνεται με τις δύο Πορείες των Οπαδών της Κατάργησης της Δουλείας το 2007. Η πρώτη πορεία πραγματοποιείται από 1-25 Μαρτίου, καλύπτει μια διαδρομή 402 περίπου χιλιομέτρων από το Hull στο Westminster, και συμπίπτει με την ολοκλήρωση 200 χρόνων από την κατάργηση του δουλεμπορίου στην Αγγλία στις 25 Μαρτίου 1807. Η δεύτερη πορεία θα πραγματοποιηθεί από 4 Ιουνίου μέχρι 11 Ιουλίου, και θα συνδέσει σε μια διαδρομή 756 περίπου χιλιομέτρων τα παλιά λιμάνια του δουλεμπορίου του Λονδίνου, του Μπρίστολ και του Λίβερπουλ.

Οι πορείες αυτές έχουν προκαλέσει θετικές αλλά και οργισμένες αντιδράσεις από τα σημεία από τα οποία έχουν περάσει. Αναφορικά με τις αντιδράσεις αυτές, λέει ο Ποττ: «Αναγνωρίζουμε ότι αυτό είναι μια ασυνήθιστη μορφή συμβολικής δράσης. Η ελπίδα και προσευχή μας είναι πως αυτή η μορφή απολογίας θα μιλήσει με τρόπους που τα λόγια δεν μπορούν. Η δράση μας είναι επίσης μια διαμαρτυρία εναντίον όλων των μορφών δουλείας και ρατσισμού στη δική μας εποχή. Περπατάμε με αλυσίδες ως αντιπρόσωποι των εθνών που είχαν συμμετάσχει στο υπερατλαντικό δουλεμπόριο. Όσον αφορά τις σχέσεις μαύρων-λευκών, πιστεύουμε ότι η κληρονομιά του δουλεμπορίου είναι αυτή ενός ανεκπλήρωτου παρελθόντος που χώνει την φθοροποιό του παρουσία μέσα στο παρόν. Δεν θα χειριστούμε το παρελθόν ξεχνώντας το. Οι ψυχολόγοι μάς λένε ότι οι δυσλειτουργικές οικογένειες πρέπει να επιστρέψουν στην πηγή του τραύματός τους και να το αντιμετωπίσουν, συμπεριλαμβάνοντας την πιθανότητα της απολογίας και της συγχώρεσης πριν μπορέσουν να βρουν σταθερότητα. Το ίδιο ισχύει και για την οικογένεια των εθνών».

Η πράξη των μελών της Lifeline Expedition δεν φαίνεται να έχει έναν «εορταστικό», «πανηγυρικό» χαρακτήρα -πώς θα μπορούσε άλλωστε;- αλλά επιτυγχάνει μάλλον να πλήξει τις εφησυχασμένες συνειδήσεις και να τις αφυπνίσει σε μια πολύ δυσάρεστη πραγματικότητα: Το δουλεμπόριο μπορεί να κηρύχτηκε παράνομο εδώ και 200 χρόνια, αλλά δεν καταργήθηκε ποτέ ουσιαστικά. Ας μην ξεχνάμε ότι υπόδουλος είναι ένας άνθρωπος όταν εξαναγκάζεται με τον οποιοδήποτε τρόπο να πραγματοποιήσει πράξεις που δεν επιθυμεί, και μάλιστα χωρίς αντίστοιχη ανταμοιβή. Ο «δούλος» έχει στερηθεί την προσωπική του ελευθερία επιλογής και τα προσωπικά του δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιότητά του ως ελεύθερος άνθρωπος. Είναι ένας σκλάβος, ένας «αιχμάλωτος πολέμου», όπως μας οδηγεί να καταλάβουμε η ετυμολογική ανάλυση της λέξης αυτής. Έτσι, ο υπόδουλος, ο σκλάβος, αναγκάζεται να εκτελέσει τις πράξεις αυτές που του επιβάλλουν οι «κύριοί» του. Όποιες κι αν είναι αυτές.

Με βάση τα παραπάνω, αλλά και σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, γίνεται σαφές πως η δουλεία απέχει πάρα πολύ από το να έχει κηρυχθεί ουσιαστικά παράνομη, και από το να έχει καταργηθεί στην πράξη. Αντίθετα φαίνεται πως αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Η «παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων» με την άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής βίας ή με τη χρήση τεχνικών εξαπάτησης, έχει καταστεί «η τρίτη σε μέγεθος και ταχύτητα ανάπτυξης εγκληματική βιομηχανία στον κόσμο», με κύρια θύματα τους πληθυσμούς της Ασίας, της υποσαχάριας Αφρικής, της λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, και ιδιαίτερα τις γυναίκες και τα παιδιά. Οι δραστηριότητες αυτές αφορούν κυρίως την σεξουαλική και την εργασιακή εκμετάλλευση και την εμπορία ανθρωπίνων οργάνων. Και όλα αυτά για το εύκολο κέρδος. Οι εκτιμήσεις μιλούν για 27 εκατομμύρια. ανθρώπους - αλλά σίγουρα η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σκληρή, δεδομένου ότι τέτοιες παράνομες δραστηριότητες δεν είναι εύκολο να ελεγχθούν και να υπολογιστούν. Πόσο θλιβερή είναι η εικόνα των γυναικών -αλλά και παιδιών και των δύο φύλων- που χρησιμοποιούνται ως αντικείμενα για την απόλαυση και την εκτόνωση άλλων ανθρώπων! Πόσο θλιβερή είναι η εικόνα των γυναικών σε πολλά μέρη του κόσμου που εξαναγκάζονται σε «γάμους» σαν αντικείμενα εμπορικής συναλλαγής, αλλά και των γυναικών στη Δύση που πραγματοποιούν το ίδιο πράγμα με τη θέλησή τους! Πόσο θλιβερή είναι η εικόνα μικρών παιδιών που εργάζονται σε διάφορες βιοτεχνίες, φυτείες ή ορυχεία, κάτω από απάνθρωπες και για ενήλικες συνθήκες! Πόσο θλιβερή είναι η εικόνα εκατομμυρίων ανθρώπων που εργάζονται σε εργοστάσια ή γραφεία για λίγα χρήματα, ατέλειωτες ώρες, πάντα με το φόβο της απόλυσης και της ανεργίας, χωρίς να τους μένει ούτε μια «ελεύθερη» ώρα για τον εαυτό τους! Πόσες ακόμα παρόμοιες εικόνες χρειάζονται για να ανασυρθεί στη συνειδητότητα των ανθρώπων το γεγονός ότι η δουλεία δεν έχει ακόμα καταργηθεί!

Και εμείς, τι μπορούμε να κάνουμε για όλα αυτά;

Αρχικά, αρκεί να προσέξουμε μερικές απλές σχέσεις.

Όσο υπάρχει ανισορροπία στη διαχείριση των πάσης φύσεως οικονομικών πόρων του πλανήτη θα υπάρχουν εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι.

Όσο το εμπόριο των ανθρώπινων ζωών, ψυχών και σωμάτων νομιμοποιείται στη συνείδηση της ανθρωπότητας, θα υπάρχουν αυτοί που θα βρίσκουν τρόπους να διεκδικούν το δικαίωμα της άσκησης αυτού του εμπορίου.

Όσο η βία, η απειλή και ο εξαναγκασμός χρησιμοποιούνται ως «θεμιτά» μέσα για την επίτευξη ατομικών ή συλλογικών στόχων, τόσο κάποιοι άνθρωποι ή ομάδες ανθρώπων ή κράτη, θα χρησιμοποιούν αυτά ακριβώς τα μέσα για να επιβάλλουν τα προσωπικά τους συμφέροντα, καθιστώντας άλλους «υπόδουλους» στις δικές τους επιλογές.

Όσο θα υπάρχουν «δούλοι», θα υπάρχουν και οι αφέντες τους.

Όσο άνθρωποι θα έχουν ελαττώματα και θα κινούνται υπό το κράτος «ελλείψεων», θα υπάρχουν και αυτοί που θα είναι πρόθυμοι να τους εκμεταλλευτούν υποσχόμενοι την ικανοποίηση των ελλείψεών τους.

Έτσι, αυτό που μπορούμε να κάνουμε εμείς είναι να μην γινόμαστε πόλοι ανισορροπίας μέσα στην κοινωνία, να μην νομιμοποιούμε μέσα μας την οποιαδήποτε μορφή εκμετάλλευσης των άλλων ανθρώπων, να μην καταφεύγουμε ποτέ σε βία, απειλές ή εξαναγκασμό για να επιβάλουμε την προσωπική μας άποψη, αλλά και να μην αφήνουμε τις ελλείψεις και τα ελαττώματά μας να μας καθιστούν εμάς τους ίδιους εύκολα θύματα εκμετάλλευσης από τους άλλους, γνωστούς και αγνώστους, ορατούς και αοράτους.

Ίσως αυτό το τελευταίο να είναι και το πιο σημαντικό. Γιατί εκτός από τις γνωστές, εξωτερικές μορφές δουλείας, υπάρχουν και οι πιο αδιόρατες και λεπτοφυείς μορφές. Πόσες φορές δεν αναφερόμαστε σ' αυτούς που είναι «δούλοι» στα πάθη τους, στις συγκινήσεις τους, στις αντιλήψεις και στις εμμονές τους, στο παρελθόν τους, στις επιλογές τους, στην εργασία τους, στις ελλείψεις και στα κενά τους. Από την κατάργηση αυτών των σχέσεων δουλείας και εκμετάλλευσης οφείλει να ξεκινήσει η πορεία αλλαγής και μεταμόρφωσης των ανθρώπων και των κοινωνιών.

Ας αποτελέσει, λοιπόν, η Πορεία των Οπαδών της Κατάργησης της Δουλείας, μια ευκαιρία να ερευνήσουμε τον δικό μας εαυτό. Να αναζητήσουμε τις ελλείψεις του, τα κενά του, τα ελαττώματά του, τα λάθη του, τις οφειλές του. Και ας φροντίσουμε άμεσα, χωρίς καθυστέρηση, να θεραπεύσουμε αυτές τις καταστάσεις, όσο βαθιές κι αν είναι μέσα μας, και όσο μακριά κι αν φαίνονται να βρίσκονται από την καθημερινότητά μας. Γιατί όλα αυτά αποτελούν τα σημεία από τα οποία θα μπορέσουν να μας «πιάσουν» οι εκμεταλλευτές, για να μας σύρουν στα σκλαβοπάζαρα των ψυχών.

Αν θέλουμε την ελευθερία, αν θέλουμε τη ζωή και το φως, ας σπεύσουμε να καλύψουμε τα κενά μας. Ας γίνουμε εμείς οι ίδιοι αυτοί που κάνουμε τις επιλογές και παίρνουμε τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή μας. Ας απελευθερώσουμε τους «σκλάβους» που υπάρχουν μέσα μας. Ας τους δώσουμε την ελευθερία που τους αξίζει, τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια που πρέπει να κοσμούν κάθε άνθρωπο. Ας το κάνουμε αυτό με «αρετή και τόλμη». Και ας θυμόμαστε, πως μέσα σ’ ένα σύμπαν σχέσεων, η έννοια της ελευθερίας δεν μπορεί να παραπέμπει στην απομόνωση και σε όλα όσα την συνοδεύουν, όπως η εγωισμός, ο ατομισμός και η αλαζονεία, αλλά αντίθετα στην επιλογή των σχέσεων αγάπης, σοφίας και αλήθειας δια μέσω των οποίων ο άνθρωπος θα μπορεί κάθε φορά να πορεύεται με σιγουριά και σταθερότητα προς την κατεύθυνση της πνευματικής του ανέλιξης και ευτυχίας. Ας αναζητήσουμε, λοιπόν, αυτές τις σχέσεις που θα καλύψουν τις ελλείψεις μας, και θα μας δώσουν τη δύναμη να προχωρήσουμε στον δρόμο της Ζωής, ανεβαίνοντας γύρω από το στύλο που συνδέει τα γήινα με τα επουράνια, τα ανθρώπινα με τα θεία.

Κίμωνας Θεοδωρόπουλος

Ημερομηνία καταχώρησης: 15.3.2007