Διάλογος: η οικονομική κρίση και η πνευματικότητα PDF Εκτύπωση E-mail
Του κόσμου τα νέα - Γνώμες
Πέμπτη, 13 Νοέμβριος 2008 22:31

 

Σε περίοδο οικονομικής κρίσης μήπως είναι πολυτέλεια να συζητάμε για την απουσία της πνευματικότητας; 

Το πιο πάνω ερώτημα έθεσε στις 8.11.2008 η εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" στον Ρομπ Ρίμεν (“Οι αιτίες της κρίσης μας οδηγούν στον Νίτσε και τον μηδενισμό”, Συνέντευξη στην Κατερίνα Οικονομάκου). Η απάντησή του και οι απαντήσεις των αναγνωστών μας (έχουν καταχωρηθεί συνολικά 12 απαντήσεις) είναι οι εξής: 

 

   H απάντηση του Ρομπ Ρίμεν:

 

«Ο ποιητής και διπλωμάτης Οκτάβιο Πας, ο σπουδαίος Μεξικανός νομπελίστας, έλεγε πως κάθε πολιτική κρίση είναι στην ουσία ηθική κρίση. Και η οικονομική κρίση των καιρών μας είναι ηθική κρίση. Το ίδιο και η περιβαλλοντική κρίση. Και ηθική κρίση σημαίνει πολιτισμική κρίση. Πρόκειται για κρίσεις που φτάνουν κι αγγίζουν θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες. Πώς φτάσαμε σε αυτό το οικονομικό χάλι; Κανονικά, για να το συζητήσουμε ολοκληρωμένα, θα έπρεπε να πάμε πίσω στον Νίτσε -όλοι δικά του παιδιά είμαστε- και στον μηδενισμό. Κόβοντας δρόμο, θα ανέφερα τον Χέρμαν Μπροχ και τους "Υπνοβάτες" του, το μυθιστόρημα στο οποίο τελικά τι μας λέει; Αν καμία αξία δεν είναι απόλυτη, αν δεν ξέρουμε πια τι σημαίνει να ζεις ως ελεύθερος άνθρωπος, τότε έρχεται η παρακμή και οι αξίες γίνονται αποσπασματικές, θραυσματικές -στην πράξη αυτό σημαίνει πως αν εργάζεσαι σαν χρηματιστής ή στρατιωτικός σκέφτεσαι μόνο με όρους του επαγγέλματός σου. Και, όχι, δεν είναι πολυτέλεια να συζητάμε για την κρίση της πνευματικότητας, γιατί αυτό που διακυβεύεται είναι η ίδια η ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αν δεν συνειδητοποιήσουμε πως η ευγένεια του πνεύματος είναι ένα ιδεώδες που οφείλουμε να τιμήσουμε, τότε θα πηγαίνουμε από τη μια κρίση στην άλλη».  

 

   Οι απαντήσεις των φίλων μας

Mήπως η παρούσα κρίση είναι ό, τι καλύτερο για την ανθρωπότητα;

Ακούμε και διαβάζουμε καθημερινά για την κρίση που ήρθε, για την οποία γίνονται προσπάθειες να ξεπεραστεί, να ξαναβρεί η ανθρωπότητα τους ρυθμούς της. Κι όμως. Υπάρχει τελικά κρίση; Μήπως η κατάσταση στην οποία φτάσαμε δεν είναι παρά το λογικό αποτέλεσμα των πράξεων που προηγήθηκαν;

Καταναλώσαμε τα προηγούμενα χρόνια, μόνο ψευδαισθήσεις. Ψευδαισθήσεις για τις ανάγκες μας και ψευδαισθήσεις για τις δυνατότητές μας.

Καταναλώθηκαν εκατομμύρια εργατοωρών, meetings, συνεδρίων, μελετών και μεταπτυχιακών μόνο και μόνο για να βρούμε τρόπους το μαύρο να φαίνεται άσπρο. Εταιρίες ολόκληρες στηρίχτηκαν σε λογιστικά τεχνάσματα που τις εμφάνιζαν εύρωστες, ενώ ήταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας. Αποταμιεύσεις πολιτών, οδηγήθηκαν σε «σύγχρονα επενδυτικά προϊόντα», που βασίζονταν σε παρόμοιου είδους λογιστικά τεχνάσματα.

Είπαμε δηλαδή με λίγα λόγια ψέματα ο ένας στον άλλον, και το ξέραμε...

Είπαμε, όμως ψέματα και στον εαυτό μας όταν αποδεχθήκαμε τα πρότυπα ζωής που μας πρότειναν. Κι όμως, κάποτε η υλική ευημερία υπήρχε και με λιγότερα έσοδα.

 

Μήπως κάναμε λάθος στην συνταγή της ευημερίας; Πόσες άραγε εργατοώρες θα έπρεπε να έχουμε καταναλώσει για να αξιοποιήσουμε στοιχεία της πνευματικής κληρονομιάς που μας δόθηκε απλόχερα; Μήπως αντί να προσθέτουμε καταναλωτικά πρότυπα θα είχαμε ωφεληθεί εάν αλλάζαμε τα πρότυπα; Αφήσαμε ανεξέλεγκτα τα πράγματα για να απολαύσουμε κι εμείς τον μύθο που μας πότισαν. Μας άρεσε. Τώρα, όμως ήρθε το τίμημα. Σήμερα κάνουμε ταμείο. Και το ταμείο λέει ότι ήρθε η ώρα να σκύψουμε βαθειά μέσα μας, να κάνουμε την προσωπική και συλλογική μας απογραφή, και ότι μετά από κάθε καταιγίδα έρχεται η γαλήνη. Η γαλήνη, όμως θα είναι με τα δικά της πρότυπα. Θα μας δοθεί η ευκαιρία να πέσουμε για να ξανασηκωθούμε δυνατότεροι. Όχι καταναλωτικότεροι. Δυνατότεροι μέσα μας. Δυνατότεροι πνευματικά, όχι υλικά. Είναι απλό και το ξέραμε. Ο σπόρος πρέπει να πέσει στη Γη για να γίνει ρίζα για νέους σπόρους. Ο Ήλιος χάνεται κάθε μέρα για να ξαναβγεί την επόμενη. Και στο Θιβέτ, φτιάχνουν με πάζλ έργα τέχνης που διαρκούν 2-3 χρόνια, και μόλις τα ετοιμάσουν, απλά τα καταστρέφουν...

 

Συμπέρασμα:  Kάθε κρίση συνεπάγεται, και πρέπει να συνεπάγεται, ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

 

Παναγιώτης Λιβιεράτος

 

***

Για έναν άνθρωπο «ρεαλιστή» θα μπορούσε μια στενή ερμηνεία του “primumvivere…” να τον οδηγήσει στην άποψη ότι τώρα προέχει να ασχοληθούμε με το οικονομικό πρόβλημα.

Για έναν πνευματικό άνθρωπο θα ήταν μια πρόκληση. Να διαπιστώσει κατά πόσο οι θεωρητικές του διακηρύξεις συμβαδίζουν με τα πραγματικά του πιστεύω. 

Και στις δυο περιπτώσεις, όμως, θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι η απόσταση από τα άκρα είναι ένα κλικ…

Γιατί ένας πνευματικός άνθρωπος που είναι ρεαλιστής ξέρει ότι πράγματι πρέπει να ασχοληθεί με το οικονομικό πρόβλημα κι όχι να φύγει από αυτό, αλλά ταυτόχρονα ξέρει ότι το πρόβλημα θα το λύσει αν αντιληφθεί την πνευματικότητα όχι ως πολυτέλεια αλλά ως απασχόληση με το βάθος του προβλήματος και με την πηγή των λύσεων. Και λίγο παραπάνω… Αν πραγματικά δώσει κάποιες λύσεις για τον εαυτό του και για μερικούς, τουλάχιστον ακόμη…

Λ. Κ.

 

*** 

 Ναι, είναι πολυτέλεια να συζητάμε απλώς για την απουσία της πνευματικότητας, γιατί  έπρεπε να την έχουμε κάνει πράξη.

λ  

 

***

 Σχετικά με το ερώτημα του σάιτ, το να τίθεται θέμα απουσίας πνευματικότητας σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, θα ήταν ένα γεγονός σοβαρό και αξιομνημόνευτο, αν η πνευματικότητα ήταν παρούσα όλες τις άλλες περιόδους της ανθρωπότητας, αλλά αυτό που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια είναι ότι η πνευματικότητα λείπει και σε περιόδους οικονομικής ευεξίας των κοινωνιών και των πολιτισμών, μήπως, επομένως, το πρόβλημα βρίσκεται κάπου αλλού και όχι στην οικονομική κατάσταση μιας κοινωνίας; Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι η οικονομία δεν επηρεάζει τις διάφορες δραστηριότητες αλλά πιθανόν δεν τις καθορίζει.

Ιανός Γεωργίου                                                                   

 

***   

Το να συζητάμε για πνευματικότητα σε μια τέτοια περίοδο οικονομικής κρίσης για μένα μοιάζει αναγκαιότητα. Εδώ και πολλά χρόνια οι άνθρωποι στηρίξαμε τις ελπίδες μας για καλύτερη ζωή και τις αναζητήσεις μας για εξέλιξη και ευτυχία στον καταναλωτισμό και στην κτήση (τίνος πράγματος, άραγε;). Ίσως η οικονομική κρίση είναι χρήσιμο να αντιμετωπιστεί σαν μήνυμα ότι το οικοδόμημα που χτίζουμε είναι σαθρό εκ θεμελίων. Ίσως ήρθε η ώρα – τώρα ακριβώς που το οικοδόμημα καταρρέει  – να ξυπνήσουμε και να βρούμε τον προσανατολισμό μας. Πληρότητα, αφθονία, ολοκλήρωση, ευημερία… Τόσα αγαθά που με τόση αγωνία αναζητούμε και που με τόση αφέλεια εξαρτήσαμε από το χρήμα, μήπως θα έπρεπε να τα επαναπροσδιορίσουμε και να τα κατακτήσουμε πνευματικά;  

Γιατί, αν τα είχαμε κατακτήσει ήδη με οποιονδήποτε τρόπο, δε θα μπορούσε κανείς να μας τα πάρει. Καμία τράπεζα, κανένα χρηματιστήριο, καμία κρίση. Έχω τη γνώμη ότι η πραγματική κρίση έχει χτυπήσει ήδη τις αξίες και την πνευματικότητά μας, αφού χρόνια τώρα ζούμε αποσυνδεδεμένοι. Αφού όμως μας ήταν αδύνατο να το συνειδητοποιήσουμε, το πλήγμα ήρθε στη «λατρεμένη μας» ύλη μήπως και βγούμε από τον ύπνο του δικαίου και κάνουμε κάτι χρήσιμο. 

Τώρα, λοιπόν, που η πνευματική μας ένδεια καθρεφτίζεται στην οικονομική, έχουμε, φίλοι μου, τη δύναμη να κοιταχτούμε στον καθρέφτη; 

Ελ.Γ.Ζ.

 

  ***

Διαφορά Νοοτροπίας

"Πνευματικότητα": ασχολία για τεμπέληδες, αργόσχολους και γενικώς "δήθεν" τύπους που "ψάχνονται"... Μα, είναι σοβαρά πράγματα αυτά; Εδώ ο κόσμος "καίγεται" και θα ασχολούμαστε με φαντασίες και "θρησκευτικά παραμύθια"; Αυτά ανήκουν σε άλλες εποχές... Άμα έχεις λεφτά με ουρά και δεν έχεις τι να κάνεις ασχολείσαι με "αυτά". Για παράδειγμα στην αρχαία Ελλάδα που δούλευαν οι δούλοι και οι υπόλοιποι τρωγόπιναν όλη μέρα, αναπτύχθηκε η "φιλοσοφία" και η "αναζήτηση". Τρίχες... Καλά όλα αυτά, αλλά όμως όταν έρχεται το τσουνάμι της κρίσης και παρασύρει όλους εμάς τους "πραγματιστές" και τους "ρεαλιστές", ισχύει η ρήση: "μακάριοι μεν, πνιγμένοι δε, οι πτωχοί τω πνεύματι". 

Διότι η κρίση που "μας έτυχε" μόνο χρηματοπιστωτική δεν είναι. Άκου χρηματοπιστωτική!!! Λες και τα μικρά πράσινα χαρτάκια ($) παθαίνουν κρίσεις... Ε, να τους δώσουμε κάνα ηρεμιστικό να συνέρθουν. Τι να πει κανείς πια. Αν δεν συνειδητοποιήσουμε, και σύντομα μάλιστα, ότι οι "κρίσεις" κάθε είδους είναι κρίσεις νοοτροπίας, τρόπου σκέψης, συναίσθησης και πράξης ανθρώπινης (και όχι βέβαια των ολίγων "golden boys" αλλά όλων μας) τότε πολύ φοβάμαι ότι τα χειρότερα έπονται. Χρησιμοποίησα επίτηδες τον όρο "χρηματοπιστωτική" διότι είναι ο πλέον δημοφιλής στην καθημερινή μας "έγκυρη" και "έγκαιρη" "ενημέρωση" μέσω των ΜΜΕ. Ευτυχώς, εσείς το σώσατε κάπως μιλώντας για οικονομική κρίση. Νομίζω, όμως, ότι πρόκειται για φυσιολογική εξέλιξη μιας κοινωνίας η οποία έχει επικεντρωθεί στον προσδιορισμό της αξίας του ανθρώπου μέσω των υλικών του αποκτημάτων. (Θες να δεις πόσο "αξίζω"; Κοίτα το αυτοκίνητό μου, το σπίτι που μένω, κτλ. Και μετά, όταν έρθει το χάος, "απαξίωση", σιωπή...)  

Η σύγχρονη ψυχολογία από καιρό έχει πει ότι το χρήμα και το συναίσθημα σε έναν άνθρωπο είναι αδέρφια! Αν δεν μπορείς να αγαπήσεις (δώσεις), μοιραία δεν μπορείς να δεχτείς αγάπη (να πάρεις). Μπορείς μόνο να "κλέβεις" συναίσθημα "αγοράζοντάς" το μέσω του χρήματος. Μπορείς ίσως και να "πλουτίσεις". Για λίγο, αληθινά για πολύ λίγο (μια γενιά ίσως...). Όμως, τίποτα που δεν ΕΙΝΑΙ δεν μπορεί να κρατηθεί. Το "έχειν" είναι αυτού του κόσμου και κάποια στιγμή - νομοτελειακά - ο κόσμος θα το πάρει πίσω. Τα παραδείγματα των αυτοκρατοριών (στρατιωτικών ή οικονομικών) που έγιναν σκόνη στην ιστορία είναι πραγματικά ατέλειωτα και πολύ οδυνηρά... 

Ας ασχοληθούμε με την αληθινή πνευματικότητα, την αναζήτηση, βίωση, εξέλιξη και ανέλιξη του εαυτού μας μέσα στην καθημερινότητα, χτίζοντας σχέσεις αγάπης με τους γύρω μας, γινόμενοι απλοί, αληθινοί, και τότε δε θα "φτωχύνουμε" ποτέ. Διότι, αυτό που είμαστε ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν μπορεί να μας το πάρει (όχι ότι θα ήθελε κιόλας...). Τότε, όταν έρθει το τσουνάμι, θα "παίξουμε" καβάλα στο κύμα! Αν και το καλοκαίρι είναι ακόμα μακριά,  Καλά μπάνια... 

Γιώργος Ζαφειριάδης                                                                 

 

 ***   

 Μήπως, αντί να προβληματιζόμαστε για την παρουσία ή μη της πνευματικότητας, χρειάζεται να αναρωτηθούμε για την παρουσία ή μη του ''Α ν θ ρ ώ π ο υ''; 

Σ.Τ.    

 

 

***

Όχι, δεν είναι πολυτέλεια. Ο άνθρωπος έχει πολύ περισσότερο ανάγκη την πνευματική τροφή από την βιολογική.

Αν περιοριστεί μόνο στην βιολογική τροφή, τότε δεν θα διαφέρει από τα άλλα ζωντανά της Γης. Η οικονομική κρίση είναι η προσπάθεια των επικυρίαρχων, αποτροπής του ανθρώπου από την πνευματική ζωή.

Ως επικυρίαρχοι νοούνται εκείνοι οι άνθρωποι οι οποίοι από το παρασκήνιο «παίζουν» τα διεθνή πολιτικά και οικονομικά παιγνίδια.

Δημήτρης Βλάχος

 

***

Πολύ βασικό να κατανοήσουμε το νόημα μιας οικονομικής κρίσης και σε ποιο βαθμό αυτή είναι αληθινή. Αφού διαδίδεται από τα ΜΜΕ θα πρέπει να υποπτευόμαστε ότι κάτι περίεργο συμβαίνει. Τα τελευταία χρόνια οι επιχειρήσεις που έκλειναν, μικρομεσαίες, βιομηχανίες κ.λπ. δεν ήταν λίγες. Όμως έκαναν πώς δεν έβλεπαν. Π.χ. μια ολόκληρη περιοχή στη Σαλονίκη καταστράφηκε οικονομικά κατά τον πόλεμο της Γιουγκοσλαυίας. Ήταν μια περιοχή μικροτεχνιτών που συναλλασσόταν οικονομικά με Σέρβους αναφορικά με μικροδιορθώσεις, ανταλλακτικά κ.λπ. σε πολλά μηχανικά πράγματα. Η οικονομική συρρίκνωση της Θράκης ήταν επίσης ορατή με το άνοιγμα των συνόρων της Βουλγαρίας. Το ίδιο και στις Σέρρες ο κόσμος ψωνίζει για το Σαββατοκύριακο από τη Βουλγαρία. Υπάρχει μια σταδιακή ώσμωση φτώχιας από τη δεκαετία του 1990, όταν έπεσαν τα τείχη της Ευρώπης. Η οικονομική κρίση ήταν πάντα εδώ. Γιατί τώρα την προβάλλουν; Εγώ είμαι καχύποπτος. Μάλλον θα υπάρξει κέρδος από αυτή την προβολή. Θα υπάρξει λήστευση των ανθρώπων και πάλι από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, ως φαίνεται. Για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα.  

Όλες οι τιμές καθορίζονται από τον άνθρωπο και όχι από τους νόμους της αγοράς. Ο άνθρωπος είναι μέτρο των πάντων. Αν άνθρωπος δεν υπάρχει και στη θέση του βρίσκεται ένα μηχάνημα προσανατολισμένο στο κέρδος κα στην αρπαγή, το μέτρο θα μετρήσει το ατομικό όφελός του.   

Ας διαμαρτυρηθούμε. Η κρίση ήταν πάντα εδώ. ΑΣ ΜΗ ΤΟΛΜΗΣΟΥΝ ΝΑ ΚΛΕΨΟΥΝ ΤΟ ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ.  

Παντελής Μπολάνης

 

***

Τι εννοούμε άραγε όταν μιλάμε για την πνευματικότητα; Αναφερόμαστε σε κάτι έξω από εμάς; Κάτι διαφορετικό από την υπόλοιπη ζωή μας; Και τι είμαστε στα αλήθεια εμείς οι άνθρωποι; Ύλη, πνεύμα ή μήπως κάτι παραπάνω..;Πηγή των προβλημάτων μας είναι ότι αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξή μας διαχωρισμένη, κατακερματισμένη σε ένα «υλικό» και σε ένα «πνευματικό» εαυτό. Και αυτή η αντίληψη καθοδηγεί και τις πράξεις μας. Άλλοτε συμπεριφερόμαστε ως όντα υλικά, που μοναδικό σκοπό της ζωής τους έχουν να παράγουν και να καταναλώνουν, και άλλοτε θυμόμαστε τον πνευματική μας υπόσταση και μεγαλοπιανόμαστε με βαθυστόχαστες κουβέντες και ατέρμονες αναλύσεις, ίσως κατά βάθος για να ξορκίσουμε τον άλλο, «κακό» μας υλικό εαυτό.. Και έτσι βιώνουμε πάντα μια υλική ή μια πνευματική κρίση, πάντα κάτι μας λείπει, τελούμε συνεχώς υπό σύγχυση..

Αν όμως δεν αναλωνόμασταν στο να προσπαθούμε να συνδυάσουμε τους δύο τόσο διαφορετικού εαυτούς και συνειδητοποιούσαμε ότι είμαστε μια ολότητα, που λειτουργεί αρμονικά μόνο όταν τα στοιχεία που την αποτελούν συνεργάζονται αρμονικά, μόνο τότε δεν θα χρειαζόταν να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, γιατί πολύ απλά δεν θα υπήρχε τέτοιο ερώτημα, ούτε και κρίση να αντιμετωπίσουμε..'Οσα συμβαίνουν αυτό τον καιρό γίνονται για να μας ξυπνήσουν, να μας αναγκάσουν να αποβάλλουμε τις αντιλήψεις που μας οδήγησαν σε αυτή την κρίση.. να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να ασχολούμαστε πλέον μόνο με την ύλη και τις ανάγκες της, ούτε όμως να μιλάμε και για πνευματικότητα πίσω από κλειστές πόρτες, κλειστές οργανώσεις και δυστυχώς κλειστές καρδιές..

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι είμαστε ΕΝΑ, και να βιώσουμε την αληθινή ουσία της ύπαρξής μας, που δεν βρίσκεται πουθενά αλλού παρά εκεί μέσα.. μέσα μας.. και μέσα στα μάτια αυτού που έχουμε απέναντί μας..

Ας βγούμε λοιπόν έξω και ας ζήσουμε.. αληθινά όμως αυτή την φορά... 

Ελένη Θεοδωροπούλου  

  

***

Ο συνεργάτης μας Βασίλης Σαρρής επισημαίνει ως μια ακόμη ματιά στο θέμα που έχει τεθεί προς συζήτηση το παρακάτω απόσπασμα από συνέντευξη του Τομ Στόππαρντ στον Φώτη Απέργη για το 7 της Ελευθεροτυπίας:  

"-Το μεγάλο θέμα αυτόν τον καιρό είναι η διεθνής κρίση. Πιστεύετε ότι είναι μόνο οικονομική ή δείχνει και κάτι βαθύτερο;


- Υπάρχουν ασφαλώς βαθύτερες κοινωνικές αιτίες. Η κρίση δείχνει πως δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα. Κάποτε έρχεται οπωσδήποτε ο λογαριασμός. Αισθάνομαι ότι ζούμε το τέλος της θρησκείας του κεφαλαίου. Της πίστης ότι τα χρήματα θα φέρουν χρήματα. Οι άνθρωποι που είχαν βαθύτερα αναμιχθεί, που υπήρξαν οι ιερείς αυτής της συναρπαστικής θρησκείας, πίστευαν ότι τα περισσότερα χρήματα θα τα γευτούν οι ίδιοι κι ότι αυτό δεν θα σταματήσει ποτέ. Στο βάθος του χρόνου η κρίση αυτή θα αποβεί χρήσιμη καθώς μας θυμίζει ότι οι αληθινές αξίες υπάρχουν στον απτό κόσμο, στο χώμα και το νερό, όχι στο αφηρημένο οικοδόμημα..."

 

 ***

 Στον πλανήτη υποφέρουν εκατομμύρια άνθρωποι από πείνα, ασθένειες, εγκληματικότητα κ.λπ. Κυρίως λόγω φτώχειας. Είναι δυνατόν από αυτούς να αποκλείεται η πνευματική ζωή επειδή δεν ....κατέχουν;  Η οικονομική κρίση μια ευκαιρία είναι για όλους μας. Να δούμε πού έχουμε στρέψει την προσοχή μας, να δούμε γιατί μας πιάνει πανικός, για ποια πράγματα φοβόμαστε αν τα χάσουμε, γιατί δεν μοιραζόμαστε αυτά που έχουμε και δεκάδες άλλα που μόνο αν θέλαμε να τα εξετάσουμε ειλικρινά, ίσως να τα σκεφτόμασταν. Αν δεν ήταν κρίση οικονομική, θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο. Μια επιδημία, μια καταστροφή, οτιδήποτε που θα μας ανάγκαζε να δούμε γύρω μας και μέσα μας την πραγματικότητα και να ευθυγραμμιστούμε πάλι στον αληθινό μας στόχο ως άνθρωποι. Εξάλλου η πνευματικότητα απευθύνεται σε όλους, ανεξάρτητα από τις συνθήκες και ποτέ σε μια οποιουδήποτε τύπου ελίτ γιατί έχει να κάνει με τον τρόπο της ζωής μας καθημερινά και την συμπεριφορά μας προς όλους και όλα συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας. 

  Ασημίνα Γιάννου