Υπάρχει ελεύθερη βούληση; PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Τετάρτη, 10 Ιανουάριος 2007 12:48
του Σταμάτη Τσαχάλη

Διαβάσαμε στον ημερήσιο τύπο -Καθημερινή 6, 7 Ιανουαρίου 2007- μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση σε κάποια αιώνια ερωτηματικά, όπως το θέμα της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου.

Ο Τύπος έθεσε το ερώτημα: «Πόσο ελεύθερη είναι η ελεύθερη βούληση;».

Το 1890 ο Ουίλιαμ Τζέιμς έγραφε: «το γεγονός ότι η ζωή μας φαίνεται συναρπαστική, οφείλεται στην αίσθησή μας ότι αποφασίζουμε για τα πράγματα κάθε στιγμή και ότι τίποτε δεν είναι προαποφασισμένο αναρίθμητα χρόνια πριν».

Φυσικοί, νευρολόγοι και μηχανικοί ηλεκτρονικών υπολογιστών συμμετέχουν πλέον στην συζήτηση των επιγόνων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη περί της ουσίας της ελεύθερης βούλησης, αν διαθέτουμε ή όχι κι αν όχι γιατί μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι είχαμε.

«Πρόκειται για αυταπάτη; Ιδού η απορία», τόνισε ο φιλόσοφος των επιστημών, Μάικλ Σέλμπερστάιν του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ.

«Εάν οι άνθρωποι σκανδαλίζονται με την θεωρία της εξέλιξης, πώς θα αντιδράσουν άραγε εάν οι επιστήμονες τούς πουν ότι δεν είναι τίποτε περισσότερο από εξελιγμένες σάρκινες μηχανές;».

Ορισμένοι φυσικοί υποστηρίζουν ότι η ελεύθερη βούληση αποτελεί προϋπόθεση για την ανακάλυψη θεωριών και τον σχεδιασμό πειραμάτων. Αυτό επιβεβαιώνεται από την κβαντική φυσική, την θεωρία που θεμελιώνει την πραγματικότητα στην τυχαία εναλλαγή μικροσκοπικών σωματιδίων. «Αυτό αποτελεί σημάδι, όχι απόδειξη, ότι διαθέτουμε ελεύθερη βούληση», τονίζει ο Αυστριακός κβαντοφυσικός Άντον Ζίλινγκερ.

«Βλέπουμε τις δύο κορυφές του παγόβουνου, την σκέψη και την δράση, και τις συνδέουμε», τονίζει ο καθηγητής ψυχολογίας του Χάρβαρντ Νταν Βέγκνερ. Τα περισσότερα όμως συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια.

Ο δρ Ντένετ υποστηρίζει ότι η ελεύθερη βούληση και ο ντετερμινισμός μπορούν να συνυπάρξουν: «Έχουμε την δύναμη να ασκήσουμε βέτο στις ορέξεις μας και στην συνέχεια βέτο στο βέτο μας».

Άλλοι φιλόσοφοι διαφωνούν με τον βαθμό και την φύση αυτής της «ελευθερίας».

Κατά πόσο, δηλαδή, τα σύνολα πραγμάτων, είτε πρόκειται για ηλεκτρόνια ή ανθρώπους, μπορούν να υπερβούν την καταγωγή τους και να παράγουν νέα φαινόμενα.

Έχει πραγματικά πολύ ενδιαφέρον όλος αυτός ο προβληματισμός και η ανταλλαγή απόψεων των επιστημόνων πάνω σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα, όπως η ύπαρξη ή μη της ελεύθερης βούλησης.

Εσείς τί λέτε και τι πιστεύετε για την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου;

Ημερομηνία καταχώρησης: 10.1.2006
 
Μελέτη στη βιολογία του φωτός PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Τετάρτη, 10 Ιανουάριος 2007 12:47
του Γιώργου Τσαντάκη

Έτσι συχνά όταν μιλώ για τον ήλιο
Μπερδεύεται στη γλώσσα μου ένα
Μεγάλο τριαντάφυλλο κατακόκκινο
Αλλά δεν μου είναι βολετό να σωπάσω
(Ήλιος ο Πρώτος, Οδυσσέας Ελύτης)

Μεταξύ του Ήλιου και του ανθρώπινου οργανισμού υπάρχει ένας σύνδεσμος, σαν κι αυτόν που υπάρχει μεταξύ του Θεού και της ανθρώπινης ψυχής. Δίχως αυτόν τον σύνδεσμο, δίχως αυτήν την αμοιβαιότητα ο άνθρωπος δεν μπορεί να εξελιχθεί.
(Ασθένεια και Υγεία Πέταρ Ντένωφ)

Η πραγματικότητα και η αντίληψή της

Η πραγματικότητα και η αντίληψή της είναι ένα από τα μεγάλα ζητήματα της ανθρώπινης πνευματικής αναζήτησης. Η προσέγγιση της πραγματικότητας γίνεται είτε άμεσα καθώς μελετώνται τα φαινόμενα και τα γεγονότα, είτε έμμεσα μέσα από εικόνες και εκφράσεις των καλών τεχνών. Η ποίηση ξεκινά πάντα βάζοντας μπροστά την φαντασία που έρχεται να ψηλαφίσει την πραγματικότητα και να την αποδώσει, με ένα τρόπο καινούριο, διαφορετικό και ομορφότερο, στον νου. Η σχέση της επιστήμης με την πραγματικότητα είναι σκληρή, η επιστήμη απογυμνώνει την πραγματικότητα, την τεμαχίζει προκειμένου να ανιχνεύσει όλες τις πτυχές της αλλά συχνά μπορεί να την αφήσει άψυχη και τελικά παραγνωρισμένη, ενώ θα μπορούσε να την θεραπεύσει και να την βελτιώσει.

Ένας άλλος τρόπος συμμετοχής στην πραγματικότητα, πιο μεταφορικός, είναι η έννοια του παιχνιδιού που περιλαμβάνει συνήθως μία δραστηριότητα ενός παιδιού ή και των μεγάλων με κάτι που το απασχολεί ή και το εκπαιδεύει. Επίσης παιχνίδι μπορεί να είναι και μεταξύ των ανθρώπων μία ιδιαίτερη σχέση ρόλων, όπου ο ένας άνθρωπος χρησιμοποιεί τον άλλον για κάποιον σκοπό ή όπου ο ίδιος υποδύεται κάποιον ρόλο. Το παιχνίδι μπορεί να έχει ένα αποτέλεσμα ή όχι. Το παιχνίδι μπορεί να έχει έναν νικητή ή όχι. Παίζουμε με κάτι χρησιμοποιώντας το για κάτι ή φτιάχνοντας κάτι με αυτό.

Παιχνίδι μεταξύ ανθρώπων, παιχνίδι του ανθρώπου με την φύση, της φύσης με τον άνθρωπο, παιχνίδι μεταξύ θεών, παιχνίδι μεταξύ θεών και ανθρώπων. Απαραίτητο για την αντίληψη της πραγματικότητας είναι το φως που μας παρέχει την οπτική αντίληψή της, όπως ο ήχος διευκολύνει την ακουστική αντίληψη της πραγματικότητας. Πέρα ωστόσο από την δυνατότητα που μας δίνει ο ήχος στην αντίληψη της πραγματικότητας χρησιμοποιείται και με πολλούς άλλους τρόπους και για ποικίλους λόγους, από την επικοινωνία μέχρι την διασκέδαση.

Έτσι αντίστοιχα όπως γίνεται με τον ήχο μπορεί να γίνει και με το φως; Δηλαδή να υπάρξει μία άλλου είδους σχέση, και ένα παιχνίδι με το Φως;

Η σχέση μας με το φως

Συνήθως δεχόμαστε το φως κατά μιαν έννοια χρήσης ή εκμετάλλευσης. Φωτίζουμε με το φως, βγάζουμε φωτογραφίες ή αναπαράγουμε εικόνες. Επεξεργαζόμαστε το φως και φτιάχνουμε το Laser, στη συνέχεια με την νέα του μορφή το χρησιμοποιούμε για να κόψουμε κάτι, για να χειρουργήσουμε, να καυτηριάσουμε ή για να κατασκευάσουμε όπλα και να καταστρέψουμε συνανθρώπους μας ή ακόμη και τον πλανήτη μας, επίσης σαν Laser το χρησιμοποιούμε στην ολογραφία ή και ακόμη στην σύγχρονη τέχνη .

Αυτό που λείπει, ωστόσο είναι μια απευθείας σχέση με το φως, μια προσωπική σχέση ή τέλος πάντων ένα παιχνίδι με το φως.

Αλλά πριν φτάσουμε στο παιχνίδι με το φως να συζητήσουμε λίγο για το φως, ώστε να καταλάβουμε την σχέση μας μαζί του. Το φως κινείται και γνωρίζουμε ότι κινείται συνεχώς, με μια συγκεκριμένη ταχύτητα κίνησης. Η κίνηση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του και μάλιστα η ταχύτητα της κίνησλης του αποτελεί ένα οριακό σημείο ταχύτητας για το πεδίο αυτό της ύπαρξης. Οι επιστήμονες λένε ότι στο υλικό πεδίο δεν μπορεί να υπάρξει ταχύτητα μεγαλύτερη από εκείνη του φωτός. Κινείται, και μέσω της κίνησής του αυτής φτάνει σε εμάς, όπως φτάνει σε οτιδήποτε υπάρχει στον κόσμο αυτό. Διαθέτουμε κατάλληλους αισθητήρες για το φως, τα μάτια μας, αλλά πιθανόν να μην είναι οι μοναδικοί μας αισθητήρες για το φως, καθώς δεν μπορούμε να περιορίσουμε την αισθητηριακή πρόσληψη του φωτός σε συγκεκριμένο όργανο, επειδή αισθητήρας θα μπορούσε να είναι το σώμα μας ολόκληρο, καθώς και στο δέρμα μας υπάρχουν πέρα από τα μελανοκύτταρα που άμεσα ανταποκρίνονται στην ηλιακή ακτινοβολία, υπάρχουν και άλλα κύτταρα που δείχνουν ευαισθησία στα φωτεινά ερεθίσματα και τροποποιούν την ανάπτυξή τους σύμφωνα με αυτά. Επίσης η επίφυση είναι ένα εγκεφαλικό όργανο που δεν σχετίζεται απλά με την αντίληψη του φωτός αλλά τροποποιεί την διάθεσή μας ανάλογα με την έκθεσή μας σε αυτό. Είναι άλλωστε διαδεδομένη η χρήση της μελατονίνης, της ουσίας που προάγει την παραγωγή μελανίνης στο δέρμα μας, για ήπιες περιπτώσεις δυσθυμίας και κατάθλιψης.

Τα στοιχεία της φύσης και η χρήση τους

Στην σχέση του με την φύση και τα στοιχεία της ο άνθρωπος έχει επινοήσει διάφορα παιχνίδια ή δραστηριότητες. Παιχνίδια και σπορ που έχουν σχέση με το νερό, κάνει σκι, κολύμβηση, σέρφινγκ, και ό,τι άλλο βλέπουμε να γίνεται με το νερό. Το ίδιο συμβαίνει και με τον αέρα όπου κάνει αεροπλοΐα και διάφορες άλλες δραστηριότητες που γίνονται σαν διασκέδαση και ψυχαγωγία στον αέρα. Κάτι αντίστοιχο ωστόσο δεν φαίνεται να γίνεται άμεσα με το φως παρά μόνο μέσω των εικαστικών τεχνών.

Πώς θα ήταν άραγε να μπορούσε ο άνθρωπος να σερφάρει πάνω στο φως, να κάνει σκι ή με οποιονδήποτε τρόπο να κινείται πάνω στο φως ή μέσω του φωτός ή να το χρησιμοποιεί με οποιονδήποτε άλλο τρόπο; Ακόμη και εκείνος που είναι ξαπλωμένος στην παραλία και αφήνεται στο φως και την ζέστη του, βρίσκεται σε μια κατάσταση παθητική αλλά και ασυνείδητη ταυτόχρονα, καθώς δεν έχει επίγνωση της δράσης του φωτός επάνω του, παρά μόνο μέσω των αποτελεσμάτων του, δηλαδή μαύρισμα, κάψιμο κλπ. Όμως εκείνη την στιγμή που το φως έρχεται και αγκαλιάζει τον άνθρωπο ταυτόχρονα εργάζεται επάνω του.

Εν τω μεταξύ πάντα το φως έρχεται και μας αγγίζει, και περιμένει την ανταπόκρισή μας, περιμένει να το αγγίξουμε, να το κρατήσουμε όπως το νερό που κυλά μέσα από το χέρι μας, να πλυθούμε στο φως, να λουστούμε ακόμη και να το πιούμε αφήνοντάς το να κυλήσει σε όλες τις άκρες και τις γωνιές του σώματός μας, μεταμορφώνοντάς το σε ένα ον φωτεινότερο και διαυγέστερο.

Υπάρχει τόση μελέτη του νερού, για παράδειγμα, σε σχέση με τον ανθρώπινο οργανισμό, βιολογικά, ενεργειακά κλπ., ενώ είναι λίγες οι γνώσεις μας σχετικά με την δράση του φωτός και δεν εννοώ μόνο τις διαστάσεις που παίρνει στην οπτική αλλά και σε όλες τις άλλες διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, ανάπτυξης και εξέλιξης.

Για μια λεπτομερέστερη προσέγγιση θα πρέπει να ξεκινήσουμε για λίγο από τις φυσικές αντιλήψεις περί του φωτός, αλλά τότε θα κάνουμε το ίδιο λάθος που γίνεται επί πολλά χρόνια. Ίσως θα έπρεπε να ξεκινήσουμε λίγο διαφορετικά ή και αντίθετα ακόμη.

Να ξεκινήσουμε από την άλλη άποψη, δηλαδή την άποψη της σχέσης μας με το φως. Ο εγκέφαλος όπως και τα σημαντικότερα όργανα του σώματός μας βρίσκονται και εργάζονται μακριά από το φως, πράγμα που δείχνει ότι μάλλον δεν χρειάζεται η άμεση επίδραση του φωτός στην λειτουργία τους, αλλά έμμεσες επαφές μέσω των οργάνων που έρχονται σε σχέση με το φως, όπως το δέρμα. Η μακρινή συγγένεια όμως του ανθρώπινου οργανισμού με το φως βρίσκεται στην χημική σύσταση της αιμοσφαιρίνης που είναι παρόμοια με εκείνη της χλωροφύλλης των φυτών. Και ενώ το σώμα μας εκ πρώτης όψεως φαίνεται αδιαπέραστο στην φωτεινή ακτινοβολία, η με κατάλληλο τρόπο χρήση των φωτονίων, το καθιστά διαπερατό και διάφανο, ακριβώς όπως αυτό εφαρμόζεται στην εξέταση για την μέτρηση της οστικής πυκνότητας.

Και βέβαια μιλώντας για το φως δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε όλες τις σκιές εκείνες που κυριολεκτικά του ανήκουν, καθώς η σκιά υποστασιοποιείται μόνο από την παρουσία του φωτός, γιατί στο σκοτάδι δεν υπάρχουν σκιές, αλλά καθαυτό το σκοτάδι μπορεί να είναι μια μεγάλη σκιά.

Χρησιμοποιώντας κάποιες εκφράσεις, ενδεχομένως μεταφορικά, πολλές φορές αναφέρουμε: λούστηκε στο φως, ντύθηκε στο φως, βαπτίσθηκε στο φως ή ακόμη και φωτίσθηκε, και πολλά άλλα. Αυτές οι μεταφορικές έννοιες σηματοδοτούν και σημαίνουν κάποιο γεγονός το οποίο πιθανόν τελικά να μην αντιλαμβανόμαστε και να αφήνουμε την αντίληψή μας να διαχωρίζει το σημείο από το σημαινόμενο, χωρίς να αποτολμούμε μια πραγμάτωση όλων των λεκτικών μεταφορών.

Ακόμη και αν τρέχει με τόσο μεγάλες ταχύτητες το φως, δύσκολα ακόμη για την ανθρώπινη σκέψη να τις συλλάβει, τι κάνει το φως όταν φτάσει κοντά μας, όταν φτάσει επάνω μας; Προσκρούει επάνω μας με όλη αυτή την ταχύτητα του και τότε τι συμβαίνει;

Πρόσφατα επιστημονικά πειράματα αναφέρουν ότι έχει γίνει δυνατή η επιβράδυνση της κίνησης του φωτός και στη συνέχεια η αποθήκευσή του κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά. Το γεγονός αυτό, μάλλον δειλά, προαναγγέλλει μια πιο άμεση σχέση μας με το φως.

Η σχέση μας με το φως γίνεται μια σχέση σύγκρουσης και ενδεχομένως τυφλής;

Αν υπάρχει μια αναλογία στη μελέτη του φωτός με το νερό, που εδώ επιχειρείται, ή και με τον αέρα, αυτό έγκειται στην παρόμοια κυματική φύση τους.

Ένα κύμα στο νερό υπάρχει, φαίνεται, προκαλεί κάποια αποτελέσματα χωρίς να μπορούμε να το απομονώσουμε από την μάζα του νερού, και αυτό γιατί το κύμα είναι αυτό καθαυτό το νερό καθώς κινείται.

Το φως και η λειτουργία του στη ζωή μας

Αλλά για να δούμε μια ακόμα διάσταση των πραγμάτων, θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε τον σχηματισμό, την κίνηση και την λειτουργία ενός κύματος του νερού καθώς αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα ή σε μια αντίστοιχη εικόνα του ονείρου μας. Πόσο πραγματική είναι μια εικόνα της ζωής μας σε εγρήγορση και της ζωής μας στη διάρκεια του ύπνου εφόσον διαπιστώνουμε ότι η ίδια εικόνα προκαλεί την παραγωγή παρόμοιων συναισθημάτων και συγκινήσεων στην εγρήγορση και στον ύπνο; Γιατί ένα κύμα είναι πάντα ένα κύμα, άσχετα αν αυτό βρίσκεται στην καλοκαιρινή ακροθαλασσιά ή στην ακροθαλασσιά των ονείρων μας. Αλλά το κύμα από μια άλλη πλευρά δεν υπάρχει ούτε στην μία περίπτωση ούτε την άλλη, αλλά είναι μία μορφή κίνησης του μέσου εντός ή επί του οποίου διαδίδεται και μεταδίδεται το κύμα. Από την πλευρά αυτή το κύμα είναι μία κατάσταση ή μία συνθήκη στην οποία μπορεί να βρεθεί ένα μέσον. Το υδάτινο κύμα δηλαδή είναι μία κατάσταση στην οποία βρίσκεται το νερό. Το ίδιο μπορεί να ισχυριστεί κανείς και για το ρεύμα που είναι μία ροή εντός ενός στερεού μέσου και ιδιαίτερα στην περίπτωση των μετάλλων που αναφερόμαστε στο ηλεκτρικό ρεύμα? δηλαδή το ρεύμα είναι το αντίστοιχο του κύματος στα στερεά μέσα. Αν λοιπόν το κύμα είναι μία κατάσταση του υγρού στοιχείου και το ρεύμα (ηλεκτρικό) είναι κατάσταση του στερεού μετάλλου, τότε στην περίπτωση του φωτός θα πρέπει να σκεφτούμε ξανά το ενδεχόμενο εκείνο που για πολλά χρόνια είναι ξεχασμένο ή καλύτερα αγνοημένο, δηλαδή τον αιθέρα.

Κάποιοι που γνωρίζουν ότι το κύμα δεν μπορεί να είναι και να υπάρχει μόνο του αλλά να είναι κύμα κάποιου μέσου, θέλησαν να δώσουν μια άλλη μορφή στο φως και είπαν ότι είναι κύμα συνδυασμένο με ύλη και αυτό βέβαια είναι αληθινό. Για την πιθανά άμεση και λειτουργική χρήση του φωτός περιγράφει το «Φανταστικό Βιβλίο»: «Κάθε πρωί, με την Ανατολή του Ήλιου, συλλέγω ένα ποτήρι φωτός, από το πρώτο πρωινό φως του ήλιου και το πίνω ξέροντας πως το πρωινό αυτό φως είναι το καλύτερο μέσον και ο καλύτερος τρόπος για να συντηρήσω ένα σώμα, μια ψυχή και μια διάνοια. Κάποιοι άλλοι αυτό το ίδιο το είπαν Θεία Κοινωνία, αλλά και αυτή δεν παύει να είναι μια γουλιά φωτός, που τόσο σπάνια βλέπουμε, είναι μια γουλιά ζωής από την ίδια την ζωή».

Ένας Κόσμος και οι κάτοικοί του

Επί πλέον δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε όπως και σε κάθε άλλο στοιχείο, (νερό, αέρας, κλπ.) τους κατοίκους του ή τα όντα εκείνα που ζουν εντός αυτού και από αυτό. Διότι όταν όλοι οι κόσμοι έχουν τους αντίστοιχους κατοίκους τους γιατί να αποκλείσουμε το φως από μια τέτοια ικανότητα και ιδιότητα; Η αδρή αυτή ταξινόμηση των φυσικών Βασιλείων σε ορυκτό, φυτικό, ζωικό και ανθρώπινο θα μπορούσε να γίνει σε μια αντιστοίχιση με τα τέσσερα στοιχεία, γη, νερό, αέρα και φωτιά. Σε κάθε ένα από τα βασίλεια αυτά αντιστοιχίζουμε και τους κατοίκους του, δηλαδή στο ορυκτό βασίλειο έχουμε κατεξοχήν τους κρυστάλλους που από ό,τι φαίνεται ζουν και συχνά αναπαράγονται, στο υδάτινο βασίλειο έχουμε τα ψάρια, ενώ στο στοιχείο του αέρα έχουμε τα πτηνά. Το στοιχείο του φωτός που θα μπορούσαμε να αντιστοιχίσουμε με εκείνο της φωτιάς, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν φαίνεται να έχει ή δεν ξέρουμε αν έχει «κατοίκους». Βέβαια μιλώντας για κατοίκους των βασιλείων αυτών δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε και ένα άλλο επίπεδο αναφοράς, που μπορεί πια να μην είναι άμεσα αποδεκτό αλλά είναι υπαρκτό ιδιαίτερα στον χώρο της μυθοπλασίας που αναφέρει τις νεράιδες και τις γοργόνες σαν τους κατοίκους του υδάτινου Βασίλειου, τα αερικά τους αντίστοιχους κατοίκους του αέρα και τα στοιχειά σαν κατοίκους του γήινου στοιχείου.

Μια ματιά στο μέλλον

Ενώ η χρήση του νερού από τον άνθρωπο για τις μετακινήσεις του είναι μια πάρα πολύ παλιά υπόθεση αρκετών χιλιάδων ετών, διαπιστώνουμε ότι παρά τις από χιλιετίες προσπάθειες του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει τον αέρα σαν μέσον μετακίνησης - η πιο γνωστή προσπάθεια που βρίσκεται ανάμεσα στα όρια του μύθου και τις πραγματικότητας είναι αυτή του Δαιδάλου - αυτό δεν έγινε δυνατό παρά πριν από λιγότερο από δύο αιώνες. Έκτοτε η εξέλιξη των πτήσεων έγινε με πολύ γρήγορα βήματα και τα πράγματα στην κίνηση μέσω και δια του αέρος έγιναν τόσο εύκολα που με δυσκολία ο άνθρωπος αναλογίζεται την πριν από αυτό εποχή.

Αν τίθεται λοιπόν ζήτημα για την κίνηση του ανθρώπου μέσω και δια του φωτός, τότε θα έλεγα πως βρισκόμαστε στην προ Δαιδάλου εποχή που ο άνθρωπος δεν φανταζόταν το εφικτό του εγχειρήματος του Δαιδάλου.

Όσο ανέφικτη και ουτοπική μπορεί να φαίνεται η απαίτηση της κίνησης μέσω και δια του φωτός τίποτε δεν αποκλείει την ανθρώπινη φαντασία, την μεγάλη αυτή διαμορφωτική αρχή, να επιχειρεί την διάνοιξη δρόμων προς την κατεύθυνση αυτή. Γιατί σίγουρα αυτό που η φαντασία εντοπίζει αργά ή γρήγορα θα περάσει στην διαδικασία της σύλληψης και της προσπάθειας πραγμάτωσης από την ανθρώπινη διάνοια.

Η επιστημονική εξέλιξη και ανακάλυψη, εν τω μεταξύ, ακολουθεί πάντα τα όρια διεύρυνσης της ανθρώπινης συνειδητότητας και την «συγκυρία» που δημιουργείται για την εμφάνιση του νου εκείνου που θα τολμήσει να διεκδικήσει την πραγμάτωση κάθε μεγάλου επιστημονικού εγχειρήματος. Έτσι όταν η ανθρώπινη συνειδητότητα θα είναι προετοιμασμένη για το επόμενο βήμα, ο «κατάλληλος» νους θα βρεθεί στη θέση του για να το πραγματοποιήσει. Μια διεύρυνση της συνειδητότητας συμπαρασύρει την ανάπτυξη, από τον ον που την πέτυχε, νέων δυνατοτήτων και ικανοτήτων που απαιτούνται για την κατανόηση της πραγματικότητας που η νέα συνειδητότητά του αποκαλύπτει, καθώς σύμφωνα με τον Sedir "Συνειδητότητα είναι αυτή η ικανότητα του Εαυτού που τον κάνει να αναγνωρίζει την ατομιστική διάκρισή του σε σχέση με τα άλλα αντικείμενα: είναι η σχέση που εγκαθίσταται μεταξύ του Εγώ και του μη εγώ μέσω διαφόρων συστημάτων ευαισθησίας".

Η συναλλαγή με έναν κόσμο σαν εκείνο που θα μπορούσε να αντιστοιχεί στο φως, κατά πάσα πιθανότητα θα απαιτούσε την ανάπτυξη ταχυτήτων πέρα από εκείνη του φωτός και κατά συνέπεια θα προκαλούσε την αναζήτησή μας σε φαινόμενα που αναφέρονται στην υπερφωτεινότητα.

Ημερομηνία καταχώρησης: 10.1.2006
 
Το "συμβολικό" νόημα των απλών καθημερινών κινήσεών μας PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Καθημερινά
Τετάρτη, 03 Ιανουάριος 2007 02:14
Πόσες φορές υποψιασμένοι και «μυημένοι» από τις αναλύσεις κριτικών σε κινηματογραφικές ταινίες δεν κάνουμε κι εμείς ανάλογες αναλύσεις στις οποίες αποδίδουμε σε κάποιες πράξεις ή λόγους των πρωταγωνιστών μιας ταινίας που είδαμε συμβολικό νόημα...

Μπορεί να πούμε ότι η φράση αυτή του πρωταγωνιστή σηματοδοτεί την έναρξη της απελευθέρωσής του από μια εξάρτηση, ή η πράξη του αυτή το άνοιγμα ενός νέου κύκλου στη ζωή του κλπ...

Και δεν πάει το μυαλό μας, ότι αν μια φορά οι φανταστικές πράξεις των φανταστικών προσώπων σε μια φανταστική ταινία έχουν ένα ιδιαίτερο -"συμβολικό"- νόημα, ότι πολύ περισσότερο οι πραγματικές πράξεις μας και οι πραγματικοί λόγοι μας έχουν ένα ιδιαίτερο νόημα στην πραγματική μας ζωή.

Ότι έχουν ένα ιδιαίτερο νόημα με το οποίο συνδιαλεγόμαστε με τη ζωή μας, με τον ρου των γεγονότων της, με τη "μοίρα" μας.

Κι ότι με τις πράξεις και τους λόγους μας κάνουμε επιλογές και ενεργοποιούμε «σενάρια» εξελίξεων και κατευθύνσεων στην πορεία της ζωής μας που δεν τα υποπτευόμαστε...

'Oτι μια πράξη μας ή ένας λόγος μας ανοίγουν πολλές φορές έναν κύκλο γεγονότων ή σχέσεων, μια αλυσίδα ολόκληρη...

'Oτι αν τη στιγμή που βιαζόμαστε πολύ σταθούμε να ακούσουμε τον καημό ενός ανθρώπου αφιερώνοντας λίγο από τον πάντα "πολύτιμο" χρόνο μας μπορεί να αλλάζουμε το κλίμα στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους, ότι αν ένα πρωί πούμε "έ ας πάρω ένα λαχείο" μπορεί να ξαναανοίγουμε με αυτή την ασήμαντη κίνηση μέσα μας την πόρτα στην ελπίδα για νέα απροσδόκητα πράγματα..., ότι..., ότι..., ότι...

Μπορεί, λοιπόν, συχνά να αναλύουμε τις πράξεις των πρωταγωνιστών μιας ταινίας.

Μπορεί συχνά να παραπονιόμαστε για τη μοίρα μας.

Μπορούμε όμως να σκηνοθετήσουμε επί τέλους τη ζωή μας και να αλλάξουμε τη μοίρα μας. Με απλές καθημερινές κινήσεις...

Πολύ αισιόδοξο για να είναι αληθινό;

Ας δοκιμάσουμε...

Είναι, άλλωστε, και η δοκιμή και το πείραμα στη ζωή μας μια κίνηση που μπορεί να "συμβολίζει" το άνοιγμά μας σε νέα πεδία σκέψης, αισθήματος και δράσης...

Κι ας μην ξεγελιόμαστε να νομίζουμε ότι όταν λέμε "συμβολικό", αυτό είναι κάτι μη πραγματικό, αντίθετα το συμβολικό σηματοδοτεί όχι πολύ φανερές μεν αλλά πολύ πραγματικές σχέσεις και καταστάσεις μέσα στη ζωή...

Λάμπρος Κουλελής

Ημερομηνία καταχώρησης: 3.1.2007
 
Οι 'Αγγελοι της Ζωής μας PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Πέμπτη, 28 Δεκέμβριος 2006 12:45
της Χριστίνας Αρνή

Πολλά έχουν λεχθεί κι έχουν γραφεί περί των αγγέλων και πολλοί είναι αυτοί που στις μέρες μας, ακόμα κι αν δεν έχουν μια σαφή άποψη περί αυτών, γνωρίζουν κάποια στοιχειώδη πράγματα και αναφέρονται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, σ' αυτούς. Οι άγγελοι φύλακες, οι άγγελοι προστάτες, οι άγγελοι παρηγορητές, οι άγγελοι που θεραπεύουν, οι άγγελοι τιμωροί, οι άγγελοι βοηθοί... είναι μερικές από τις ονομασίες με τις οποίες τους διακρίνουμε και στηρίζουμε πολλά από τα φιλοσοφικά ή θρησκειολογικά συστήματά μας.

Οι 'Αγγελοι των Χριστουγέννων, κι αυτοί ξακουστοί, μας θυμίζουν κάτι από τις ιστορίες των παιδικών μας χρόνων... Γύρω από μια φάτνη ή στους αγρούς, προκειμένου να αναγγείλουν το χαρμόσυνο νέο στους βοσκούς, πάντα τρυφεροί, πάντα λαμπεροί, πάντα έτοιμοι για καθοδήγηση... Μπορεί, άραγε, να τους συναντήσει κανείς κι έξω από τις ιστορίες; Μπορεί, άραγε, να τους νιώσει κανείς κι έξω από τις σελίδες ενός βιβλίου; Τουλάχιστον αυτούς, τους αγγέλους των Χριστουγέννων...

'Οχι, δεν θα αναφερθούμε εδώ σε κάποια "μαγική επίκληση" ή σε κάποιο "ειδικό τελετουργικό". Η φύση πρέπει να είναι ο οδηγός μας και ο φυσικός τρόπος ανάπτυξης και εξέλιξης των πραγμάτων είναι, ίσως, ο καλύτερος ανιχνευτής όλων εκείνων των αδιόρατων μονοπατιών της ονομαζόμενης από πολλούς "εσωτερικής ζωής", μόνο που αυτή η "εσωτερική ζωή" αφορά και σε μια εξωτερικότητα. 'Ετσι, αν υπάρχουν άγγελοι, αυτοί πρέπει να είναι σε θέση να εκδηλώνονται και να εκφράζονται στην ζωή μας, μέσα στην καθημερινότητά μας και να μην αποτελούν, απλά, έναν κόσμο μακρινό και αόρατο για εμάς.

Η αορατότητα, ωστόσο, δεν αφορά απλά και μόνο σε ό,τι δεν μπορούν να αντικρίσουν τα μάτια μας, αφορά σε μια συνολική αδυναμία αντίληψης, αίσθησης, των πραγμάτων που υπάρχουν γύρω ή μέσα μας. Αν υπάρχουν άγγελοι και δεν μπορούμε να τους αντικρίσουμε, τούτο είναι ένα θέμα. Αν υπάρχουν άγγελοι και δεν μπορούμε να τους νιώσουμε ή να τους αντιληφθούμε, τούτο είναι ένα άλλο θέμα, ίσως μεγαλύτερο και σπουδαιότερο.

Πόσα πράγματα νιώθουμε, αλλά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα βλέπουν τα μάτια μας ή τα αγγίζουν τα χέρια μας! Το αίσθημά μας όμως είναι αρκετό για να μας υποδηλώσει την παρουσία ή την ύπαρξη κάποιου πράγματος.

Δεν χρειάζεται να δούμε ή να αγγίξουμε, προκειμένου να επιτρέψουμε σ' ένα αίσθημα να γεννηθεί μέσα μας. Τούτο, αν και πολλές φορές το κάνουμε, δεν αποτελεί μια φυσική διαδικασία, δεν είναι ένας φυσικός τρόπος ανάπτυξης κι εξέλιξης στην ζωή. Το αίσθημα πρέπει να γεννηθεί φυσικά και ελεύθερα, προκειμένου φυσικά κι ελεύθερα να αναπτυχθεί και να χαράξει την πορεία του.

Αν υπάρχουν άγγελοι, αν οι άγγελοι των Χριστουγέννων είναι μια πραγματικότητα κι όχι μια φαντασία, αν μέσα μας νιώθουμε κάποιες στιγμές την επιθυμία μιας διαφορετικής ζωής για τον εαυτό μας, μιας διαφορετικής κατάστασης, αν μέσα μας νιώθουμε την ανάγκη μιας βαθύτερης αλλαγής και αναζητούμε μέσα σε σωρούς αιτίων την ξεχασμένη μας παιδικότητα ή αγνότητα, τότε ίσως θα πρέπει να στρέψουμε εκ νέου το ενδιαφέρον μας στο αίσθημα.

Υπό μία έννοια το αίσθημα είναι ένας άγγελος, ένας αγγελιαφόρος, κάποιος που αξίζει να του δώσουμε λίγη προσοχή, προκειμένου όλα αυτά που μας φέρνει ως νέα, να τα συλλογιστούμε, να τα αξιολογήσουμε και να επιλέξουμε και να αποφασίσουμε για την συνέχεια των βημάτων της ζωής μας. Σύμφωνα μ' αυτά που μόλις τώρα αναφέραμε, θα μπορούσαμε να αλλάξουμε την υπόθεσή μας για το "αν υπάρχουν άγγελοι..." σε κατάφαση, σε βεβαίωση, λέγοντας πως "ναι, υπάρχουν άγγελοι, αφού υπάρχουν αισθήματα!". Αυτή μας η δήλωση θα είχε, ίσως, την ίδια βαρύτητα με το αν λέγαμε "ναι, υπάρχουν άγγελοι, αφού υπάρχουν σκέψεις!", όμως αν τονίζουμε το αίσθημα, το κάνουμε γιατί αυτό είναι λιγότερο (ή τουλάχιστον εμφανίζεται λιγότερο) υλικό απ' ό,τι η σκέψη, που συνήθως την εμφανίζουμε σαν μια λειτουργία "ενδο-εγκεφαλική".

Δεν μας χρησιμεύει σε τίποτε να θεωρητικολογήσουμε περί της μορφής ενός αγγέλου. Το ζητούμενο δεν είναι η μορφή, αλλά αυτό που βρίσκεται μέσα στην μορφή. Κατά συνέπεια αυτό που αξίζει να αποκαλυφθεί για να εκδηλωθεί, δεν είναι το εξωτερικό, αλλά το εσωτερικό.

Ο καλός άγγελος των παιδικών μας χρόνων, των χριστουγεννιάτικων διηγήσεων και των αγνών μας ονείρων αφορά πάντα και σε ένα όμορφο, αγνό, ταπεινό αίσθημα κι ένα τέτοιο αίσθημα είναι πάντοτε μια καλή βάση για ανάλογες σκέψεις ή πράξεις... Σε τι μας ωφελεί να αναλωνόμαστε μέσα σε έρευνες για το αγγελικό βασίλειο, αν δεν μπορούμε να το συνειδητοποιήσουμε πρώτα απ’ όλα μέσα μας;

Η συνειδητοποίηση μιας αγγελικής παρουσίας αφορά σε μια συνειδητοποίηση ανώτερης τάξης, περισσότερο απελευθερωμένης από τους περιορισμούς του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος μάς θέτει πολλούς περιορισμούς, αν δεν γνωρίζουμε την λειτουργία του και δεν τον χρησιμοποιούμε ανάλογα. Πολλοί είναι αυτοί που νομίζουν πως το να συνειδητοποιήσουν την ύπαρξη ενός αγγέλου, τούτο σημαίνει πως θα δουν ένα ον, που ανήκει σ’ ένα βασίλειο διάφορο από το δικό τους... Ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε, δεν θα απέκλειε το γεγονός πως μια τέτοια συνειδητοποίηση φέρει μέσα της μια αλλαγή, ένα μήνυμα... Πρόκειται για το μήνυμα μιας άλλης κατάστασης, διαφορετικής, πιθανώς, απ’ αυτήν μέσα στην οποία μέχρι στιγμής ζούμε...

Αν επισκεφθούμε έναν βαριά άρρωστο, για να του κάνουμε παρέα, να του ευχηθούμε, να τον περιποιηθούμε όσο μπορούμε, τρέφοντας μέσα μας όμορφα αισθήματα και καλές σκέψεις γι' αυτόν, ο άνθρωπος αυτός δεν θα είναι ο ίδιος. Ακόμα κι αν η ασθένειά του επιμένει επί μακρόν, στον άνθρωπο αυτόν δημιουργήθηκε μια άλλη συνθήκη... 'Ενας άγγελος τον επισκέφθηκε, ένας καλός άγγελος μάλιστα... 'Ισως σαν τον άγγελο των Χριστουγέννων των διάφορων ιστοριών στα παιδικά βιβλία του, ίσως σαν τον άγγελο της φαντασίας του... Δεν έχει σημασία ποιος, σημασία έχει πως ένας άγγελος άγγιξε την ζωή του...

'Ενα αγνό, αυθόρμητο, καλό αίσθημα, μαζί με μια όμορφη σκέψη μπορούν να αλλάξουν πολλά, γιατί αγγίζουν βαθιά τον άνθρωπο. Οι περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν τους αγγέλους "κάπου εκεί πάνω", και αγνοούν πως αν δεν τους νιώσουν "εδώ κάτω", δεν θα τους νιώσουν πουθενά. Οι άγγελοι, λένε, έχουν φτερά, γιατί πετούν.... Το ίδιο, όμως, δεν κάνει και η σκέψη ή το αίσθημα; Οι άγγελοι, λένε, είναι φωτεινοί (πάντα οι καλοί βεβαίως!)... Το ίδιο, όμως, φωτεινοί δεν είμαστε κι εμείς, όταν, ελεύθεροι από έγνοιες, ανάλαφροι από βάρη, χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι, ζούμε την ζωή μας; Η φωτεινότητα δεν είναι προνόμιο των αγγέλων. Το φως φωτίζει όλους και όλα, αρκεί να το αποδεχθούμε. Οι άγγελοι, λένε, είναι γλυκείς, γνώστες πολλών πραγμάτων, κλπ... Το ίδιο, όμως, κι εμείς. 'Οταν το θελήσουμε, όταν το αποδεχθούμε, όταν κατανοήσουμε πως υπάρχουν καλύτεροι τρόποι διαβίωσης πέραν του να είσαι συνέχεια σκυθρωπός, απαισιόδοξος, αδιάφορος, ωχαδελφιστής, κλπ...

Μέσα σε μια τέτοια οπτική οι άγγελοι δεν είναι "κάτι το άπιαστο", αλλά κάτι πολύ κοντινό και οικείο... Δεν ζούνε, απλά, ανάμεσά μας, αλλά και μέσα μας. Δεν είναι, μοναχά, οι κάτοικοι ενός "άλλου κόσμου", αλλά μέρος και του δικού μας κόσμου...

Τα μηνύματα που φέρνουν (τα όποια μηνύματα) είναι τα μηνύματά μας, κι αν, όπως λέγεται, μπορούν να μην υποφέρουν, η γαλήνη τους και η ευτυχία τους μπορεί να είναι, ή να γίνει, και δική μας.

Ο κόσμος μας δεν στερείται την "παρουσία" τους, ακριβώς διότι μέσα στον καθένα από εμάς "ανοίγονται" πολλές προοπτικές, προσφέρονται πολλές δυνατότητες επιλογής. Το να θέλουμε να διατηρήσουμε ένα καλό αίσθημα ή μια καλή σκέψη μέσα μας, τούτο σημαίνει πως θέλουμε να καταστήσουμε, κάποια στιγμή, ολοένα και πιο ‘απτή’ αυτή την "παρουσία" στην ζωή μας.

Πολλές φορές ακούμε να λέγεται: "Δεν ζούμε σε αγγελικό κόσμο! Τα πράγματα είναι αλλιώς..." και μ' αυτό υπονοείται πως ο κόσμος των αγγέλων είναι ένας κόσμος που δεν έχει καμία σχέση με τον δικό μας, κυρίως δε από απόψεως "καλών και ορθών" δεδομένων. Αν, ωστόσο, ο αγγελικός κόσμος είναι (από μια άποψη) ο κόσμος της "καλής και ορθής" βούλησης, τότε σίγουρα ο "δικός μας" κόσμος τον έχει ανάγκη! Υπ' αυτή την έννοια, κάθε σκέψη, κάθε λόγος και κάθε πράξη "καλής και ορθής" βούλησης αποτελεί, ταυτόχρονα, ένα "αγγελικό άγγιγμα" ή -καλύτερα- μια μετάγγιση ζωής από τον αγγελικό κόσμο προς τον δικό μας.

Πολλοί είναι αυτοί που λένε, με παράπονο μερικές φορές, πως δεν έχουν δει ποτέ στην ζωή τους έναν άγγελο, παρ' όλο που πιστεύουν στις αγγελικές υπάρξεις. Κι ωστόσο, όλοι μας είμαστε μάρτυρες, έστω και μια φορά στην ζωή μας, μιας ανιδιοτελούς προσφοράς, ενός στοργικού αγγίγματος, ενός τρυφερού λόγου, μιας καλής συμβουλής ή μιας ορθής προειδοποίησης... 'Ολοι μας, έστω και μια φορά, νιώσαμε την βοήθεια ενός φίλου, βρήκαμε την ανακούφιση μέσα σε μια ζεστή αγκαλιά, αισθανθήκαμε προστατευμένοι από το χειρότερο, λάβαμε την συγγνώμη για κάποιο σφάλμα μας, γνωρίσαμε το αίσθημα της αποδοχής μας από κάποιον, κ.ά....

'Ολα αυτά φαντάζουν, ίσως, μηδαμινά, όμως μήπως δεν αποτελούν κομμάτια των αδυναμιών μας, μέρη των μικρών ή μεγάλων επιθυμιών μας, των υπερβολικών ή ελάχιστων κενών της ζωής μας; Αν μπόρεσαν κάποια απ' αυτά ή και όλα, έστω για μια στιγμή, έστω για μια φορά, να συμβούν, τότε αυτό σημαίνει πως μπορούν και συνέχεια να συμβαίνουν... Και, αν συνέβαιναν διαρκώς, αν όλα αυτά τα όμορφα και -ίσως- "μικρά" περιστατικά της ζωής αποκτούσαν έναν χαρακτήρα πιο μόνιμο, πιο διαρκή, αν θέλαμε να διακρίνουμε την συνεχή τους παρουσία στην ζωή μας, τότε -ίσως- πολλοί από εκείνους που σήμερα "στενοχωριούνται" γιατί δεν "βλέπουν" τους αγγέλους που τόσο "πιστεύουν κι αγαπούν", να έπαυαν το παράπονό τους, γιατί ο κόσμος τους δεν θα ήταν "διαφορετικός", αλλά σύμφωνος προς τα... "αγγελικά πιστεύω" τους...

Οι "καλοί και ροδαλοί" άγγελοι των Χριστουγέννων που κατά κόρον πωλούνται για να στολίσουν τις γωνιές των σπιτιών μας, μπορούν να είναι "ζωντανές παρουσίες" μέσα μας. Σ' εμάς εναπόκειται να συλλογισθούμε, να νιώσουμε, να επιλέξουμε και να αποφασίσουμε. Ο "αγγελικός κόσμος" μπορεί να είναι και ο κόσμος μας. Δεν πρόκειται για μια ανατροπή της "τάξης", αλλά μάλλον για μια "επανατοποθέτηση".

Ημερομηνία καταχώρησης: 28.12.2006
 
Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ή όραμα για την εκπαίδευση; PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Εκπαίδευση
Τρίτη, 19 Δεκέμβριος 2006 18:59
του Νεόφυτου Χαριλάου

Ημερομηνία καταχώρησης: 19.12.2006

Καθημερινά διαβάζουμε στις εφημερίδες άρθρα για την παιδεία και την εκπαίδευση και ακούμε και βλέπουμε στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση δηλώσεις και συζητήσεις για την αξία της παιδείας και πόσο πρέπει να επενδύσουμε σ' αυτήν. Ο λόγος περί της παιδείας δυστυχώς έχει περισσεύσει, γι' αυτό και η γνωστή λαϊκή παροιμία "όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι" ταιριάζει στην περίπτωση. Με μια προσεκτική ματιά σε όλα αυτά που λέγονται, θα διαπιστώσει κανείς συνήθως ιδιοτέλεια, που δείχνει ότι ο ομιλών ή ο γράφων δεν ενδιαφέρεται ουσιαστικά για την αναβάθμιση της παιδείας ή την μεταρρύθμισή της, αλλά για την εξασφάλιση κάποιων κεκτημένων ή στην καλύτερη περίπτωση για την προσαρμογή του υπάρχοντος εκπαιδευτικού συστήματος σε κάποιες σύγχρονες δομές.

Σε περιόδους οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, εκπαιδευτικής παρακμής μια κοινωνία έχει δύο βασικές επιλογές για την έξοδο από την κρίση: Να προχωρήσει σε μια ευρεία ρήξη με τις σαθρές και διεφθαρμένες υπάρχουσες δομές ή να περιοριστεί σε μικρές και καλά σχεδιασμένες αλλαγές, ώστε να εξασφαλίσει μια σταδιακή αλλά μακροπρόθεσμη μεταρρύθμιση. Το ποια επιλογή θα κριθεί αναγκαία εξαρτάται από το μέγεθος και το βάθος της παρακμής η οποία θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό και το εύρος και τo είδος των αντιστάσεων στις όποιες αλλαγές θα χρειαστεί να γίνουν. Είναι ακριβώς όπως και το άρρωστο σώμα, άλλοτε χρειάζεται άμεση εγχείρηση και άλλοτε ήπια θεραπεία. Ο ειδικός γιατρός θα πρέπει να κάνει τη σωστή διάγνωση και να καθορίσει τον ορθό τρόπο της επέμβασης.

Στη δικιά μας περίπτωση, την ελληνική, που χρόνια τώρα δεν έχει γίνει κάτι ουσιαστικό ή και αν έχει γίνει εκφυλίστηκε στην πορεία, τα προβλήματα που έχουν συσσωρευθεί είναι τόσο μεγάλα, που σιγά σιγά μάθαμε να ζούμε με αυτά ή ακόμη χειρότερα να τα θεωρούμε αναγκαίο μέρος της πραγματικότητάς μας. Κλασικό παράδειγμα είναι η παραπαιδεία, το φροντιστήριο, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις έχει υποκαταστήσει το σχολείο, χωρίς κανένας να διαμαρτύρεται, τουναντίον θεωρείται αναγκαίο μέρος της εκπαίδευσης που οφείλουμε να δώσουμε στα παιδιά μας.

Το πρόβλημα της παιδείας και της εκπαίδευσης δεν είναι μόνο πολιτικό? είναι ατομικό και προσωπικό, συλλογικό και κοινωνικό και μάλλον χρειάζεται ψυχολόγους και κοινωνιολόγους για να το λύσουν, παρά πολιτικούς. Είναι ατομικό και κατ' επέκταση υπαρξιακό, γιατί πρέπει o καθένας να εξετάσει την θέση του και τον ρόλο του μέσα στην κοινωνία, δηλαδή να δει τι είναι αυτό που θέλει και επιδιώκει στη ζωή του, πώς φαντάζεται τον εαυτό του μέσα σ' αυτήν, εν ολίγοις ποιο είναι το όραμά του. Ο προσδιορισμός ενός ατομικού οράματος, δηλαδή η νοηματοδότηση της προσωπικής ζωής, παράλληλα πρέπει να συνοδεύεται και με τον καθορισμό ενός συλλογικού και κοινωνικού οράματος, το οποίο να περιλαμβάνει τους ειδικούς και ευρύτερους σκοπούς μιας κοινωνίας, που δεν θα είναι απλώς η συνισταμένη των ατομικών επιδιώξεων και βουλήσεων αλλά κάτι υψηλότερο που θα πρέπει να τίθεται ως σκοπός προς επίτευξη. Εάν το άτομο και η κοινωνία δεν έχουν προσδιορίσει τι είναι αυτό που θέλουν και επιδιώκουν μέσα στη ζωή, τότε είναι εξαιρετικά δύσκολο να συγκροτήσουν σχέδιο εκπαίδευσης που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ατόμου και της κοινωνίας.

'Ομως, για την ελληνική πραγματικότητα τα δεδομένα είναι ακόμη χειρότερα, διότι πέρα από την απουσία οράματος, ατομικού και συλλογικού, υπάρχει η στρεβλή χρησιμοθηρική αντίληψη για την εκπαίδευση, η οποία επιτρέπει σε επιμέρους ομάδες, καλά δικτυωμένες πολιτικά και κοινωνικά, να λυμαίνονται τον εκπαιδευτικό χώρο προς όφελός τους. Οι ομάδες αυτές προτιμούν την διαιώνιση ενός διεφθαρμένου εκπαιδευτικού συστήματος, γιατί ωφελούνται μέσα από αυτό, παρά την αλλαγή του και την εγκαθίδρυση ενός νέου πιο σύγχρονου και ανταποκρινόμενου στις ανάγκες της νέας κυρίως γενιάς. Είναι δύσκολο επί παραδείγματι για έναν καθηγητή που κερδίζει πολλά χρήματα από την παραπαιδεία να αγωνιστεί για την κατάργησή της.

Το πρόβλημα λοιπόν της εκπαίδευσης δεν είναι μόνο αν θα αλλάξουμε το σύστημα λειτουργίας της, αλλά αν θα πεισθούμε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και θεωρούμε τη ζωή, θέτοντας υπεράνω του προσωπικού μας μικροσυμφέροντος, το συλλογικό συμφέρον που στο τέλος-τέλος είναι μακροπρόθεσμα και ατομικό συμφέρον.

Και τι θα μπορούσε να γίνει λοιπόν για την αλλαγή της κατάστασης;

Νομίζω ότι θα ήταν άσκοπο να προτείνουμε συγκεκριμένα μέτρα για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. 'Ολοι γνωρίζουν λίγο πολύ τα βασικά προβλήματα της εκπαίδευσης και σίγουρα υπάρχουν πολλά στα οποία όλοι συμφωνούν και από τα οποία θα μπορούσαν να ξεκινήσουν οι αλλαγές. Το πρόβλημα νομίζω δεν είναι τόσο στο να συμφωνήσουμε ποιες θα είναι οι αλλαγές, αλλά στο να δεχθούμε και να εφαρμόσουμε τις όποιες αλλαγές. Η παρελθούσα εμπειρία προηγούμενων μεταρρυθμίσεων των τελευταίων τριάντα χρόνων αυτό μας έχει διδάξει.

Το ζητούμενο λοιπόν δεν βρίσκεται μόνο στην επιλογή των αναγκαίων μέτρων που αφορούν την λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και τα οποία ασφαλώς θα πρέπει να προκύψουν μέσα από έναν εκτενή διάλογο με την κοινωνία. Εκείνο που έχει την πρώτιστη σημασία είναι ο τρόπος εφαρμογής και διαχείρισης μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, που σημαίνει πρακτικά πόσο αυτός που νομοθετεί έχει λάβει υπόψη του όλες τις παραμέτρους και έχει πείσει και εμπνεύσει τους αποδέκτες των προτεινόμενων αλλαγών, δηλαδή την κοινωνία, για την αναγκαιότητα των αλλαγών αυτών. Είναι δε γνωστό, ότι αυτό που διασφαλίζει το μισό της επιτυχίας ενός σκοπού είναι η πίστη σ’ αυτόν τον σκοπό και η αποφασιστικότητα να τον φέρεις σε πέρας.

Στην προκειμένη περίπτωση, αυτός που επιδιώκει μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση θα πρέπει να είναι πεπεισμένος για την αναγκαιότητα των αλλαγών και να επιμείνει με κάθε κόστος στην εφαρμογή τους. Δεν θα πρέπει να υπολογίζει τις αντιδράσεις μεμονωμένων ομάδων και να φροντίζει και για τα πριν αλλά κυρίως για τα μετά την θεσμοθέτηση των όποιων μέτρων. Η επιτυχία άλλωστε των μεταρρυθμιστικών προτάσεων κρίνεται εκ των αποτελεσμάτων στο επίπεδο της εφαρμογής και όχι θεωρητικά. Κατά καιρούς θεσπίστηκαν πολλοί σωστοί και προοδευτικοί νόμοι για την εκπαίδευση, στην πορεία όμως είτε κατέστησαν σταδιακά ανενεργοί είτε δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, γιατί δεν υπήρχε η αναγκαία επίβλεψη για την εφαρμογή τους και η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Από την άλλη πλευρά, η ίδια η κοινωνία (σε γενικές γραμμές) δεν έχει την αναγκαία δεκτικότητα στις αλλαγές, αφού πολλές φορές παραμένει προσκολλημένη σε θεσμούς ή νοοτροπίες παλιές, αρνούμενη να υιοθετήσει πραγματικά ουσιαστικές αλλαγές που θα έφερναν την άνοιξη, όχι μόνο στον χώρο της παιδείας αλλά και της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Εδώ ασφαλώς έχουμε να κάνουμε με ένα γενικότερο εγγενές πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας, που σχετίζεται με την αντίληψη που έχει ο μέσος 'Ελληνας για κάθε κρατική δομή. Κάθε τι που δεν του ανήκει και δεν έχει ένα άμεσο συμφέρον δεν τον ενδιαφέρει, γι’ αυτό και καθημερινά το περιφρονεί, το απαξιώνει και εν τέλει το καθιστά ανενεργό. Αυτή η έλλειψη συλλογικής νοοτροπίας δεν επιτρέπει να υπάρχουν υγιείς θεσμοί, αφού πολλές φορές οι δημόσιες υπηρεσίες καθίστανται το προσωπικό "τσιφλίκι" των υπάλληλων, το οποίο το χρησιμοποιούν κατά το δοκούν για προσωπικό όφελος. Γι' αυτό και το κράτος είναι ανυπόληπτο και αναξιόπιστο στη συνείδηση του μέσου πολίτη, ο οποίος είναι καχύποπτος με κάθε τι που εκπορεύεται από αυτό. Είναι "φυσικό" λοιπόν όσοι τρέφονται και απομυζούν την κρατική αγελάδα, και είναι πολλοί αυτοί, να εναντιώνονται π.χ. στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, που θα λειτουργήσουν ανταγωνιστικά προς τα τελματωμένα και χαμηλής ποιότητας δημόσια πανεπιστήμια ή να αρνούνται τον έλεγχο και την αξιολόγηση, διότι φοβούνται ότι θα αποκαλυφθεί η αμαρτωλή πολιτεία τους.

Ως πότε όμως η κοινωνία θα ανέχεται και θα πληρώνει ένα σύστημα που σκοτώνει ψυχικά και πνευματικά τα παιδιά της; Ως πότε θα ανέχεται και θα συντηρεί τις βδέλες που πίνουν το αίμα της και κρατάει μακριά την μάζα του ελληνικού λαού από την πραγματική πρόοδο, ενώ οδηγεί τους νέους ανθρώπους στην ημιμάθεια, την μιζέρια και την ανεργία;

Οι καιροί ου μενετοί. Είναι καιρός νομίζω όλοι να συμβάλουμε ώστε να γίνουν οι ενδεικνυόμενες αλλαγές. Ας μην είναι οι μεγάλες αλλαγές, αν δεν τις αντέχουμε ακόμη. Οι μεγάλες ρήξεις χρειάζονται και μεγάλους ανθρώπους, που -δυστυχώς- μάλλον δεν διαθέτουμε σήμερα, τουλάχιστον στον χώρο της πολιτικής. Ας είναι όμως οι αλλαγές μικρές και προς τη σωστή κατεύθυνση, ώστε να αρχίσει κάτι να κινείται. Ας φύγουμε από τα λόγια και ας περάσουμε στα έργα, κτίζοντας σιγά σιγά κάτι νέο πιο στέρεο που θα μας επιτρέψει να δούμε μετά νέες πλευρές των πραγμάτων. Ας δώσουμε επιτέλους τα χέρια και ας συμφωνήσουμε μια φορά. Το κέρδος πιστεύω θα είναι πολλαπλάσιο από το αν μια κυβέρνηση έφερνε τις καλύτερες και πιο προοδευτικές προτάσεις στην εκπαίδευση, χωρίς όμως να έχει την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση και το πολιτικό σθένος να τις εφαρμόσει.
 
<< Έναρξη < Προηγούμενο 31 32 33 34 35 36 37 38 Επόμενο > Τέλος >>

JPAGE_CURRENT_OF_TOTAL