Η... "Μαγεία των Χριστουγέννων" PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Τρίτη, 19 Δεκέμβριος 2006 12:45
της Χριστίνας Αρνή

Τι είναι αυτό που πολλοί ονομάζουν ως "χριστουγεννιάτικη μαγεία"; Κάθε φορά που τα Χριστούγεννα πλησιάζουν, όλο και περισσότεροι δείχνουν να "μαγεύονται" από το "άρωμα" της Γιορτής. Πρόκειται για μια αλήθεια ή για... υποβολή; Πρόκειται για μια ανάγκη ή για μια συνήθεια; Στην πραγματικότητα όλα αυτά συνυπάρχουν, ωστόσο στον καθένα από εμάς κάποιο απ' όλα αυτά προεξάρχει, συνειδητά ή ασυνείδητα, και είναι αυτό το οποίο μας ωθεί να εμφανίζουμε μια περισσότερο ή λιγότερο ‘εορταστική συμπεριφορά’. Αυτή η συμπεριφορά αφορά έναν κατάλογο "πρέπει" και "θέλω", γι’ αυτό και οι προσφορές μας, τα δώρα μας, κατ' αυτή τουλάχιστον την περίοδο, αποτελούν πολλές φορές μια -τρόπον τινά- αγοραστική υποχρέωση, μια υποχρέωση που συχνά συνοδεύεται από ανία και δυσαρέσκεια, όταν αφορά τα «πρέπει», κι από άκρατη βουλιμία όταν αφορά τα "θέλω" μας.

Στις μέρες της Γιορτής όλοι και όλα μας υπενθυμίζουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τους άλλους και τον εαυτό μας. 'Ολοι (ακόμα κι εμείς!) έχουν δικαίωμα στην χαρά της Γιορτής! Αυτό το δικαίωμα συνίσταται, ωστόσο, -ιδιαίτερα στις μέρες μας- στο "πόσο καλά κρατεί" η τσέπη μας. Ο καθ' οιονδήποτε τρόπο "εορτάζων" πρέπει να "βάλει τα καλά του" και "τα δυνατά του", έτσι ώστε να καταφέρει το ακατόρθωτο: να διασχίσει το μονοπάτι της Γιορτής χωρίς καμιά απώλεια! Στην πραγματικότητα η Γιορτινή περίοδος μοιάζει περισσότερο με περίοδο "πολέμου", παρά με περίοδο ηρεμίας, γαλήνης και εσωτερικής χαράς. Τούτο δεν είναι κάτι καινούργιο. 'Ολοι ξέρουμε, λίγο-πολύ, την κόπωση την οποία επιβάλλουμε στον εαυτό μας προ της "τελικής πτώσης". Ναι, στην Γιορτή όλοι μας, λίγο-πολύ, προετοιμαζόμαστε -ο καθένας με τον τρόπο του και για τους δικούς του λόγους- για να "πέσουμε", να πέσουμε κάτω από την κούραση, να πέσουμε κάτω από το φαγητό, να πέσουμε κάτω από τα σπασμένα νεύρα μας, να πέσουμε κάτω από την θλίψη μας για όσα δεν μπορέσαμε να "πάρουμε", να "δώσουμε", να "προβλέψουμε", να χαρούμε... με δυο λόγια: για όσα δεν μπορέσαμε να "πετύχουμε".

'Ετσι, η Γιορτή αφορά περισσότερο μια ήττα, παρά μια νίκη, αφορά περισσότερο μια καταδυνάστευση και μια αιχμαλωσία, παρά μια ελευθερία ή απελευθέρωση. Ποια είναι, λοιπόν, η "μαγεία της Γιορτής"; Μήπως το γεγονός πως μπορούμε να "συρθούμε" προς "νέες πτώσεις"; Ή μήπως το γεγονός πως σχεδόν υπνωτισμένοι, πολλοί από εμάς, αναλωνόμαστε μέσα σε δαιδάλους "πρέπει", "επίδειξης" και "πλαστού ενθουσιασμού"; Αν υπάρχει "μαγεία" μέσα σ' αυτή την ατμόσφαιρα Γιορτής, τότε σίγουρα δεν έχει και πολύ φωτεινό χρώμα...

Είναι γεγονός πως έχουμε λησμονήσει πολλά, είναι εξ ίσου γεγονός, ωστόσο, πως ό,τι πρέπει να μάθουμε ή να ξαναθυμηθούμε, θα έπρεπε να αφορά το ορθό και όχι το στρεβλό, την νίκη και όχι την ήττα, την χαρά και όχι την θλίψη... Αν μπορούμε να νιώσουμε ευτυχείς μ’ ένα ζευγάρι καινούργια παπούτσια που αγοράσαμε ή μας δωρίσανε, γιατί να μη μπορούμε να είμαστε ευτυχείς και χωρίς αυτά; Χρειάζεται τέτοιου είδους "στηρίγματα" η αληθινή ευτυχία; Και βέβαια όχι, και βέβαια όλοι το γνωρίζουμε αυτό! 'Ομως πόσοι από εμάς μπορούμε να "φθάσουμε στη Γιορτή με τα χέρια γυμνά"; Δυο "γυμνά χέρια" στη Γιορτή μπορεί να ισοδυναμούν για πολλούς από εμάς με το τέλος της ευτυχίας.

Η Γιορτή, για τους περισσότερους, είναι μια σχέση δούναι και λαβείν. Αυτή η σχέση, όμως, αφορά σ' όλες τις καταστάσεις της ζωής και δεν αποτελεί την "αποκλειστικότητα" μιας γιορταστικής περιόδου. Πολλοί λένε πως στην Γιορτή προεξάρχει η Αγάπη, όμως για ποια αγάπη μιλούν, όταν όλα τα βλέμματα κι όλες οι μικρές ή μεγάλες "προετοιμασίες" και προσπάθειες αφορούν στο τι θα "δείξουμε", στο τι θα "πάρουμε και θα δώσουμε" ή στο πώς θα "περάσουμε καλά"; Βέβαια η αγάπη συμμετέχει σε όλα αυτά, όμως μόνον αυτό είναι η Αγάπη; Αν είναι μόνον αυτό, τότε γιατί -μ' αυτό τον τρόπο- δεν "γιορτάζουμε" καθημερινά; Μήπως γιατί δεν θα επαρκούσαν τα χρήματά μας; Μα τότε ποιος γιορτάζει; Μήπως μόνον αυτός που μπορεί "να έχει";

Ο καθένας μέσα στη Γιορτή μπορεί να ανακαλύψει πολλά για τον εαυτό του. 'Ενας "εξωτερικός εορτασμός" είναι πάντοτε μια καλή αφορμή για πολλές "εσωτερικές αποκαλύψεις". Τις περισσότερες φορές, βέβαια, στεκόμαστε στο εξωτερικό και πού λόγος για ο,τιδήποτε άλλο! 'Ομως, ακόμα και μέσα σ' αυτή την "εξωτερικότητα" η Γιορτή μπορεί να εμφανίσει (και εμφανίζει) πολλές βαθιές και θλιβερές πτυχές του εαυτού και της ζωής μας. Από τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τους άλλους, όταν "υποχρεωμένοι" όντας στεκόμαστε προβληματισμένοι μπροστά στη βιτρίνα, μη ξέροντας τι να διαλέξουμε (κάτι φθηνό για να ‘βγάλουμε την υποχρέωση’ και να περισσέψει τίποτε και για εμάς, ή κάτι πανάκριβο για "να τους μπούμε στο μάτι", αφού τόλμησαν και νόμισαν πως "δεν έχουμε μία"!...), μέχρι τον τρόπο με τον οποίο αγοράζουμε (αν αγοράζουμε) κάτι για τον εαυτό μας... Από τον τρόπο που σκεφτόμαστε ποιος κάλεσε ποιον και γιατί στο ρεβεγιόν, μέχρι τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε εμείς το ποιους θα πρέπει να καλέσουμε τις γιορτές στο σπίτι μας. Από τον τρόπο που σκεφτόμαστε να ξεφύγουμε από συγγενείς και φίλους, αποφεύγοντας τις πολλές οικειότητες, τα δώρα και τις φασαρίες, μέχρι τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε να αποδράσουμε από το κλεινόν άστυ...

Η Γιορτή αποτελεί, για όλους, μια καλή αφορμή για παντός είδους αφορισμούς. Ο καθένας στοιχειοθετεί την δική του λίστα με "πρέπει", η οποία και πρέπει να γίνει σεβαστή. Πολλοί, λιγότερο σίγουροι για τον εαυτό τους (ή και για την... Γιορτή), αρχίζουν τις ερωτήσεις: "Τι χαμόγελο θα "φορεθεί" φέτος στη Γιορτή;", "Να τους αγνοήσω και φέτος αυτούς, ή να δώσω "τόπο στην οργή" και να τους καλέσω μαζί με τους υπόλοιπους;", "Ποια η συνταγή του φετινού γιορταστικού τραπεζιού; Γιατί έχουμε βαρεθεί όλο τα ίδια και τα ίδια...", "Τι χρώμα θα είναι φέτος τα διακοσμητικά κουκουνάρια;".... Ναι, οι ερωτήσεις ποικίλουν? όπως ποικίλουν και οι παντός είδους "απαιτήσεις" μας.

Ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Γιορτής, οι "απαιτήσεις" μας απογειώνονται στα ύψη. Οι μισθοί μας "δεν μας φθάνουν" (αν μας "έφθαναν" ποτέ δηλαδή), αλλά κυρίως τότε, με παροιμιώδες θάρρος, εξαπολυόμαστε προς δανειοδοτήσεις παντός τύπου (και παντός καιρού), σίγουροι ή αμέριμνα αισιόδοξοι πως μετά το τέλος της Γιορτής όλα θα πάνε καλά... Ποιος μας εγγυάται γι’ αυτό; Κανείς ίσως, αλλά η Γιορτή είναι γιορτή και οι προδιαγραφές της διασκέδασής μας και της ευτυχίας μας πρέπει να μην "υποτιμώνται"...

'Ετσι η Γιορτή δεν ισοδυναμεί πλέον με μια "δαπάνη", αλλά με σπατάλη. Και η σπατάλη, όπως κάθε τι άλλωστε, δεν περιορίζεται μοναχά σε μια αυστηρά "υλική" ή χρηματική "διάσταση", αλλά σε όλους τους τομείς της ζωής μας, σε όλες τις πτυχές του χαρακτήρα μας και της προσωπικότητάς μας. Για πολλούς η σπατάλη την περίοδο της Γιορτής είναι κάτι το αυτονόητο. Λες και πρόκειται για την "εξαγορά" της ευτυχίας μας... Κι ύστερα; 'Οταν η Γιορτή τελειώσει, τι θα κάνουμε; Πώς "θα ξεπληρώσουμε το χρέος μας"; Λένε πολλοί: "Ως τότε, ποιος ζει και ποιος πεθαίνει!...". Άλλοι πάλι εναποθέτουν στα χέρια του... Θεού την τύχη τους, λέγοντας πως... "έχει ο Θεός", κι ίσως μ’ αυτό να εννοούν πως αφού έχει Αυτός, σίγουρα θα δώσει και σ' εκείνους. Εν πάση περιπτώσει, αυτό που φαίνεται πως έχει σημασία, δεν είναι η κατάστασή μας μετά τη Γιορτή, αλλά κατά τη διάρκειά της? τότε όλα πρέπει να είναι τέλεια, μετά... βλέπουμε.

'Ετσι, για πολλούς, η Γιορτή καθίσταται μια πρόκληση τελειότητας και, όπως είναι φυσικό, αν επιθυμούμε να είμαστε τέλειοι και άψογοι στα πάντα, αν νομίζουμε πως αυτό είναι εφικτό να συμβεί μέσα σ' αυτόν τον ατελή κόσμο, διαρκώς υποφέρουμε, αγχωνόμαστε και κουραζόμαστε, χωρίς τελικά να είμαστε σε θέση να χαρούμε μ' αυτά που έχουμε και μ’ αυτό που είμαστε, χωρίς να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ‘γιορτάζει’ αν δεν αντιστοιχεί στο "μοντέλο των απαιτήσεών μας" ή των "απαιτήσεων" των άλλων....

Κι όμως, η Γιορτή δεν είναι εφιάλτης, δεν θα έπρεπε να είναι εφιάλτης. Αυτό που δεν μπορούμε να ζήσουμε καθημερινά, και προσπαθούμε να το ζήσουμε μέσα σε λίγες μέρες ή σε λίγες ώρες, δεν είναι Γιορτή. Πρόκειται για εμμονή στην ψευδαίσθηση ή για το αδύναμο όνειρο των σκιών μας... Η "μαγεία των Χριστουγέννων" ας γίνει μια φωτεινή καθημερινότητα.

Ημερομηνία καταχώρησης: 19.12.2006
 
"Ο πλανήτης σε κρίση, αιτία ο άνθρωπος" PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Τρίτη, 19 Δεκέμβριος 2006 12:44
Αυτός είναι ο τίτλος ενός άρθρου του Κυριακάτικου τύπου. (ΕΘΝΟΣ, 26.11.2006). Μεταξύ άλλων λέγονται τα εξής:

"Ο μεγάλος απών στις προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης από πολιτικούς και επιστήμονες είναι το πραγματικό κλειδί του προβλήματος: η φύση της ανθρώπινης φύσης, αυτό το ανακάτεμα ανθρωπιάς και απανθρωπιάς...

Η καμπύλη της ηθικής παραμένει επίπεδη δια μέσου των αιώνων, σε αντίθεση με την εκθετική καμπύλη των επιστημών, της τεχνολογίας, της βιολογίας, των τεχνών και της αύξησης του ανθρώπινου πληθυσμού".

Ο Γερμανός φιλόσοφος Hegel τόνιζε ότι: "ούτε οι άνθρωποι ούτε οι κυβερνήσεις, φαίνεται να διδάσκονται τίποτε από την ανθρώπινη ιστορία, ούτε ποτέ να ενεργούν βάσει συμπερασμάτων από την μελέτη της ιστορίας".

Αναρωτιέται κανείς, πραγματικά, γιατί να συμβαίνουν ακόμη όλα αυτά -σε τέτοια κλίμακα- μετά από τόση εμπειρία του ανθρώπου και της ανθρωπότητας; Γιατί τόση μανία να καταστρέψουμε το σπίτι μας; Βέβαια, λέμε: "δεν βαριέσαι όλα αυτά δεν θα συμβούν σήμερα, θα συντελεστούν στο μέλλον. Εμείς δεν θα ζούμε τότε. Ας τα βρούν οι άλλοι".

Ποιοί είναι αυτοί οι άλλοι; Αυτό είναι ένα καλό ερώτημα! 'Oμως, μας αρέσει δεν μας αρέσει αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα!

Η απάντηση πιστεύουμε ότι υπάρχει στην πρόταση: η καμπύλη της ηθικής παραμένει επίπεδη! Τι σημαίνει επίπεδη ή οριζόντια; Μήπως η ηθική πρέπει να αποτελεί τον άξονα της πορείας του ανθρώπου και της ανθρωπότητας; Τότε όμως ως άξονας πορείας θα όφειλε να είναι κατακόρυφος, με φορά προς τα πάνω. Τότε η παραλληλότητα του άξονα αυτού και της εκθετικής καμπύλης εξέλιξης των επιστημών, της τεχνολογίας κ.λπ.. θα προσανατόλιζε την ζωή και την δραστηριότητα των ανθρώπων προς μία συνειδητή και ορθή κατεύθυνση χειρισμού των προβλημάτων.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι χρειάζεται ανόρθωση της καμπύλης της ηθικής και μετατροπή της σε κάθετο άξονα συνειδητής κατεύθυνσης.

Σ. Τ.

Ημερομηνία καταχώρησης: 19.12.2006
 
Η "Βαβέλ"... προβληματίζει PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Τρίτη, 12 Δεκέμβριος 2006 12:43

του Σταμάτη Τσαχάλη

Πρόσφατα προβλήθηκε στους κινηματογράφους η ταινία "Β α β έ λ".

Αυτό που αξίζει να "δει" κανείς στο έργο, πέρα από το καλλιτεχνικό μέρος, είναι ο απλός και απτός τρόπος με τον οποίο ο σκηνοθέτης προβάλλει την επιστημονική θεώρηση των δικτύων αλληλοσυσχέτισης και αλληλεπίδρασης όλων των όντων του κόσμου μας και όχι μόνο.

Μία πράξη που γίνεται σε κάποιο χωροχρονικό σημείο του πλανήτη έχει άμεσες επιπτώσεις σε πολλά άλλα μέρη της Γής. Γεγονότα ανθρώπινα τα οποία φαίνονται ασύνδετα μεταξύ τους, γιατί μπορεί να εμφανίζονται ξαφνικά σε διαφορετικές ηπείρους, κατά βάθος σχετίζονται για κάποιον που διαθέτει την γνώση της συνέχειάς τους, μέσα από την χρονική και χωρική εξέλιξή τους.

Εφ' όσον ισχύει αυτό στην πραγματικότητα, καταλαβαίνει κανείς την μεγάλη ευθύνη των ανθρώπων για τις πράξεις τους, τα συναισθήματά τους, τους λόγους τους, τις σκέψεις τους κ.λπ..

Μπορεί να φαντασθεί κάποιος ότι η τάδε πράξη του έχει ως συνέπεια, σε κάποιο άσχετο και άγνωστο σ' αυτόν "τόπο", σε κάποιους άγνωστους συνανθρώπους του, μια συγκεκριμένη ψυχολογική κατάσταση, η οποία μπορεί να προκαλέσει πολλά ευχάριστα ή δυσάρεστα συμβάντα σε άτομα, αλλά και σε ευρύτερες ομάδες;

Να ήταν δε μόνο οι πράξεις μας! Είναι και οι παραλείψεις μας, οι καθυστερήσεις μας, οι αναβλητικότητές μας κ.λπ., ο,τιδήποτε, δηλαδή, αποτελεί μια επιλογή μας, το καταλαβαίνουμε ή όχι, το δεχόμαστε ή όχι, το θέλουμε ή όχι, το δικαιολογούμε ή όχι.

Ιδιαίτερα σήμερα, η πληροφορία που μεταδίδεται ταχύτατα σε όλα τα σημεία του πλανήτη και του σύμπαντος, και οι συνεχώς αυξανόμενες μετακινήσεις πληθυσμών σε όλες τις χώρες συμβάλλουν στην επέκταση των δικτύων και επομένως και των καρμικών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.

Κι όμως οι άνθρωποι δεν τα αποδέχονται αυτά, παρ' όλο που και η επιστήμη πλέον τα έχει αποδείξει.

Ποιος ξέρει, όμως, μπορεί ένα κινηματογραφικό έργο να "μιλήσει" στην καρδιά των ανθρώπων και να βοηθήσει στην κατανόηση και την εφαρμογή των Συμπαντικών Νόμων!

Σ. Τ.

Ημερομηνία καταχώρησης: 12.12.2006

 
'Οραση: μια πνευματική πύλη PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Σκέψεις
Δευτέρα, 04 Δεκέμβριος 2006 12:42
του Γιώργου Τσαντάκη

Η όραση, η πιο βασική, πιθανόν, από τις αισθήσεις μεταφέρει τον άνθρωπο στον κόσμο της κυριαρχίας των εικόνων που μπορεί να τον εισάγουν στο πραγματικό, όπως επίσης εξίσου καλά, μπορεί να τον οδηγήσουν στο φανταστικό, χωρίς ωστόσο τις περισσότερες φορές να του δίνουν την δυνατότητα διάκρισης ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό. Με αυτή την έννοια η όραση και κατά συνέχεια το μάτι αποτελεί μια πύλη, και όπως κάθε πύλη έχει δυο κατευθύνσεις. Είναι μια πύλη του εγκέφαλου προς τον έξω κόσμο και είσοδος του κόσμου στον εγκέφαλο. Η ζωγραφική, σαν κύρια τέχνη αλλά και κάθε άλλη εικαστική τέχνη, εκμεταλλεύεται το μάτι και την σχέση του με τον εγκέφαλο αναπαριστώντας ή δημιουργώντας εκ νέου ένα κόσμο ο οποίος περιβάλλει εκείνον που φέρει το μάτι. Ο Μωρίς Μερλώ Ποντύ στο έργο του το Μάτι και το Πνεύμα μελετά από την σκοπιά του φιλοσόφου, μέσω της ζωγραφικής, την σχέση που δημιουργεί το μάτι με τον έξω και τον έσω κόσμο εισάγοντας τον αναγνώστη του σε μια νέα πραγματικότητα που προκύπτει μέσα από την μελέτη της σχέσης που έχει το μάτι με την αντίληψη και εκείνον ο οποίος οράται. Με τον τρόπο του δημιουργεί μια οντολογία του χώρου η οποία αναπόφευκτα συμπλέκεται με τη ανθρώπινη οντολογία. Η σχέση αυτή αναδεικνύει μια νέα οπτική σχετικά με την όραση και την αντίληψη του ανθρώπου καθαυτού. Στο μάτι συναντιέται η τέχνη με την επιστήμη που από κοινού μπορούν να δώσουν μια θέση στην φιλοσοφία για να επεξεργαστεί μια νέα αντίληψη για τον άνθρωπο.

Αναφέρει λοιπόν ο συγγραφέας "Το σώμα είναι για την ψυχή ο γενέθλιος τόπος της και η μήτρα κάθε άλλου υπαρκτού χώρου. 'Ετσι η όραση διχάζεται: υπάρχει η όραση πάνω στην οποία στοχάζομαι και την οποία δεν μπορώ να σκεφτώ διαφορετικά παρά μόνο ως σκέψη, διερεύνηση του πνεύματος, κρίση και ανάγνωση των σημείων. Και υπάρχει και η όραση εκείνη η οποία γίνεται, σκέψη επίτιμη ή θεσπισμένη, συνθλιμμένη μέσα σ’ ένα οικείο σώμα..." έτσι η αναπαράσταση του κόσμου εντός τροποποιείται παίρνει μια άλλη διάσταση αποκαλύπτοντας στην ορατότητα νέους κόσμους και νέους ανθρώπους που μέχρι τώρα μπορεί να υποπτευόμαστε αλλά δεν μπορούσαμε να αποκαλύψουμε καθώς, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας "Η επιστημονική σκέψη -αυτή η σκέψη της επισκόπησης, αυτή η σκέψη του αντικειμένου εν γένει- πρέπει να επανατοποθετηθεί στο πλαίσιο ενός εκ των προτέρων "υπάρχειν", στο τοπίο, στο έδαφος τόσο του αισθητού όσο και του διαμορφωμένου κόσμου έτσι όπως αυτοί υπάρχουν μέσα στην ζωή μας, έτσι όπως υπάρχουν για το σώμα μας’ όχι όμως αυτό το δυνάμει σώμα το οποίο εύκολα μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι αποτελεί μία μηχανή πληροφοριών, αλλά αυτό το σώμα το πραγματικό το οποίο ονομάζω δικό μου, αυτόν τον φρουρό που στέκει σιωπηλά κάτω απ’ όλα μου τα λόγια, κάτω απ’ όλες μου τις πράξεις. Πρέπει μαζί με το σώμα μου να εγερθούν και τα συνημμένα σώματα, οι "άλλοι", οι οποίοι δεν είναι απλώς ομογενείς μου, όπως λέει η ζωολογία, αλλά αυτοί που με διακατέχουν, αυτοί τους οποίους εγώ διακατέχω και μαζί με τους οποίους κατοικούμε ένα μοναδικό Είναι, πραγματικό, παρόν κατά τρόπο που κανένα άλλο ζώο δεν ενδημεί στους άλλους του είδους του, της περιοχής του ή του περιβάλλοντός του. Στο πλαίσιο αυτής της πρωταρχικής ιστορικότητας, η ζωντανή και αυτοσχεδιαστική σκέψη της επιστήμης θα μάθει να στρέφεται προς τα ίδια τα πράγματα και τον εαυτό της, θα ξαναγίνει φιλοσοφία ....". Τότε πια θα μπορέσει να γίνει ξανά η αποκατάσταση αυτού που θεωρείται "μυστικό χαμένο και, όπως φαίνεται για πάντα: αν ποτέ μια ισορροπία ανάμεσα στην επιστήμη και τη φιλοσοφία, ανάμεσα στα μοντέλα μας και τη σκοτεινότητα του 'υπάρχει', θα πρόκειται για μια νέα ισορροπία", απαραίτητη για τον άνθρωπο που θέλει μέσα από την κατανόηση της διάστασης του χώρου και του εαυτού του να οδηγηθεί στην κατανόηση της ύπαρξης.

Αναγνώσεις από "Το Μάτι και το Πνεύμα" του Μωρίς Μερλώ - Ποντύ (Εκδόσεις "Νεφέλη", 1991)

Ημερομηνία καταχώρησης: 4.12.2006
 
Πάντρεμα αρχαίας σοφίας και νέας γνώσης στην παιδεία: ουτοπία ή ανάγκη; PDF Εκτύπωση E-mail
Προβληματισμοί - Εκπαίδευση
Σάββατο, 25 Νοέμβριος 2006 18:58
της Ελένης Φράγκου

Ημερομηνία καταχώρησης: 25.11.2006

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος από τους ειδικούς σε θέματα εκπαίδευσης για την ανάγκη να προσανατολιστεί το σχολείο προς τρόπους μάθησης διαφορετικούς από τους καθιερωμένους, τους οποίους οι σημερινοί ενήλικες έχουμε βιώσει στη σχολική μας ζωή. Κι αυτό γιατί αποδείχθηκε, ότι οι τρόποι αυτοί συχνά οδηγούσαν σε στείρα αποστήθιση, σε αδυναμία του μαθητή να συνθέσει τις πολλές πληροφορίες για την εξαγωγή συμπερασμάτων, σε απέχθεια προς την μάθηση, σε τυποποιημένη σκέψη, σε αλλοτρίωση τελικά του ατόμου.

Οι "διαφορετικοί", οι "νέοι" αυτοί τρόποι εκπαίδευσης, για τους οποίους πολύ μελάνι χύνεται σε επιστημονικά περιοδικά και συγγράμματα, βασίζονται στην πραγματικότητα στην αρχαία Σοφία, σε τρόπους προσέγγισης της γνώσης και της ζωής λησμονημένους μέσα στην πάροδο των αιώνων. Η "δια βίου" και η "αυτόνομη" μάθηση παραπέμπουν έτσι στο Γηράσκω δ' αεί πολλά διδασκόμενος του Σόλωνα. Η προσπάθεια να μάθει ο κάθε μαθητής να αξιολογεί ο ίδιος τις επιδόσεις του, αλλά και να παρατηρεί την εσωτερική διαδικασία που ακολουθεί κατά την μάθηση, ώστε να βελτιώνει τον τρόπο εργασίας του, δεν είναι παρά πτυχές της Δελφικής επιγραφής ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ, ενώ η μετάδοση της γνώσης με τρόπο ευχάριστο παραπέμπει στο Πλατωνικό Παίζων, μη βία δίδασκε τους παίδας (*).

Στην αρχαία Σοφία περιλαμβάνεται και ο "Τροχός των λαθών", μια παράδοση των Ινδιάνων, η οποία δημοσιεύτηκε από τέσσερις Ελβετούς πανεπιστημιακούς δασκάλους σε άρθρο επιστημονικού περιοδικού για καθηγητές γερμανικής γλώσσας(**). Σύμφωνα με τους ειδικούς αυτούς, προϋπόθεση για αυτόνομη μάθηση είναι η υγιής εσωτερική μας στάση απέναντι στα λάθη μας. Το λάθος θεωρείται αυτονόητη προϋπόθεση στον δρόμο προς την γνώση, αποφορτίζεται από κάθε ηθικιστικό περιεχόμενο και αποσυνδέεται από εξωτερικούς παράγοντες -τους άλλους και την γνώμη τους, καθώς ο καθένας μας καλείται να αυτοεκπαιδευτεί μέσα από το "δικό του" λάθος.

Η ινδιάνικη Παράδοση, λοιπόν, όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει το λάθος σαν κάτι το κακό, σαν κάτι που συνδέεται με ενοχή και τιμωρία, αλλά θεωρεί τον "Τροχό των λαθών" θεμελιώδη κινητήρια δύναμη της ανθρώπινης εξέλιξης και μάλιστα μια από τις πρωταρχικές κινητήριες δυνάμεις του ίδιου του "Τροχού της Ζωής": όποιος δεν κάνει λάθη δεν μαθαίνει και όποιος δεν μαθαίνει δεν ζει! Πόσο παράδοξο θα ακουγόταν αυτό στ' αυτιά πολλών μαθητών που δεν συμμετέχουν στο μάθημα από φόβο μην κάνουν λάθος ή φροντίζουν να τους "ελέγχει" κάποιος "σοφότερος"(;) τις εργασίες του σπιτιού, ώστε να δείξουν ένα "τέλειο" γραπτό την άλλη μέρα στον δάσκαλο!

Ο "Τροχός των λαθών" παριστάνεται σχηματικά σαν κύκλος, που περιγράφει την ψυχολογική προσέγγιση του λάθους από το άτομο. Στο σημείο που αντιστοιχεί στον Νότο, όπου θεωρείται ότι βρίσκεται το σημείο εκκίνησης, εντοπίζεται η συναισθηματική ωριμότητα του ατόμου να τολμά να δρα, γνωρίζοντας ότι μπορεί να κάνει λάθος. Το δεύτερο σημείο βρίσκεται στον Βορρά, στην κορυφή του κύκλου-τροχού, όπου το άτομο έχει την διανοητική ευελιξία να μαθαίνει από τα λάθη του, αφού βεβαίως τα παραδεχτεί. Το επόμενο βήμα εντοπίζεται στην Δύση και είναι η σοφία να μαθαίνει κανείς από τα λάθη των άλλων. Ως τέταρτος και τελευταίος σταθμός της πορείας αναφέρεται η πνευματικότητα, που έγκειται στο να αναλαμβάνει κανείς τις ευθύνες που προκύπτουν από τα λάθη, και βρίσκεται στην Ανατολή. 'Eτσι, σκιαγραφείται μια πορεία ατομικής και συλλογικής εξέλιξης που στηρίζεται στην δράση, στην συμφιλίωση με τα λάθη, στον "διάλογο" μ' αυτά και στην βούληση του ανθρώπου να προβεί στις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις, όταν τα κατανοήσει.

Κι ενώ Αρχαίες Αλήθειες επανεξετάζονται και επαναξιολογούνται στα πλαίσια της Παιδείας -και όχι μόνο, συμβαίνει στην εποχή και μια ραγδαία επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη. Αυτή οδηγεί σε πολλές και σημαντικές ανακαλύψεις, τις οποίες πολύ δύσκολα μπορεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος να παρακολουθήσει και να αξιοποιήσει με τις δεξιότητες που αποκτά μέσα στο τρέχον εκπαιδευτικό σύστημα. Αν οι Αλήθειες αυτές εφαρμόζονταν σε βάθος και σε έκταση, θα βοηθούσαν πολύ την διαδικασία της μάθησης και θα αποδεικνύονταν απαραίτητες, όμως όχι αρκετές για τα σημερινά δεδομένα. "Χωρίς μια νέα και εντελώς διαφορετική προσέγγιση στο πρόβλημα της ανθρώπινης εκπαίδευσης, η νευρική κατάρρευση», που αντιπροσωπεύει μεγάλο ποσοστό των ασθενειών του σύγχρονου κόσμου, "θα ακολουθήσει τον νόμο του ντόμινο, δημιουργώντας ένα είδος αλυσιδωτών αντιδράσεων, μια παγκόσμια επιδημία" (ΟΔΟΔΕΙΚΤΕΣ, τεύχος 4, σελ. 75).

Χρειάζονται λοιπόν ριζικές αλλαγές, ίσως ένας αποτελεσματικός συνδυασμός της Αρχαίας (και όχι μόνο) Σοφίας και των σύγχρονων πορισμάτων της Επιστήμης, για να αποτινάξει η Εκπαίδευση το βάρος μιας χρόνιας κόπωσης που ταλαιπωρεί όλους τους εμπλεκόμενους -και κατ' επέκταση όλη την κοινωνία- και να μπορέσει να ξαναγεννηθεί. Ίσως τότε οι άνθρωποι να επανακτήσουμε σιγά - σιγά την ικανότητα να μαθαίνουμε, να εφαρμόζουμε και να εξελισσόμαστε, δηλαδή να προοδεύουμε απλά, φυσικά και ουσιαστικά, με αγάπη για την Γνώση.

(*) Παίζοντας, κι όχι με βία δίδασκε τα παιδιά. Παπαθανασίου: Απάνθισμα Σοφίας. Αθήνα 1987: Πύρινος Κόσμος
(**) Kunzle / Muller / Thurnherr / Wertenschlag: Autonomie in der Lehrerpersonenfortbildung. Περιοδικό: Fremdsprache Deutsch Sondernummer 1996, 50 - 56
 
<< Έναρξη < Προηγούμενο 31 32 33 34 35 36 37 38 Επόμενο > Τέλος >>

JPAGE_CURRENT_OF_TOTAL